Programma 3: Natuur en Landbouw

Inleiding

Terug naar navigatie - Inleiding

Als landbouwprovincie  van Nederland zijn wij trots op ons landelijk gebied met het eigen Friese karakter. Dat Friese karakter is ook terug te vinden in ons landschap,  de leefbaarheid en onze prachtige natuur.  Om te zorgen voor een toekomstbestendige landbouw enerzijds en een rijke natuur anderzijds, zetten wij ons ervoor in dat landbouw en natuur elkaar beter zullen versterken. 

 De Friese ruimte heeft veel kwaliteiten die we willen behouden en versterken. Dat moet op een slimme manier gebeuren: niet door verandering tegen te houden maar door gewenste nieuwe ontwikkelingen te laten aansluiten bij bestaande kwaliteiten. Om deze kwaliteiten op orde te hebben en te houden, voeren we onze wettelijke taken uit en nemen we de verantwoordelijkheid die we als provincie hebben. Voor de bestaande kwaliteit zien we een aantal doelstellingen, waaronder een duurzame landbouw, het beschermen en ontwikkelen van natuur, behoud en versterken van kwaliteiten landschap, verbeteren en schoonhouden van milieu en de kwaliteit en kwantiteit van het (grond)water zijn op peil.
Daarnaast zijn vanuit de samenleving in de Omgevingsvisie vier urgente opgaven benoemd, namelijk:
•  Fryslân houdt de leefomgeving vitaal, leefbaar en bereikbaar;
•  Fryslân zet de energietransitie met kracht voort;
•  Fryslân wordt klimaat-adaptief ingericht;
•  Fryslân versterkt de biodiversiteit.
Deze opgaven zijn groot, onderling verbonden en ze raken de hele provincie. De opgaven vragen om een integrale en gezamenlijke aanpak en krijgen de komende jaren vorm en betekenis samen met onze partners in onze provincie.

Wat betekenen deze urgente opgaven?
Biodiversiteit is van groot belang voor gezonde bodems, schoon water, schone lucht, bestuivers voor voedselgewassen, natuurlijke weerstand tegen ziekten en plagen en veerkracht bij het opvangen van klimaatverandering. Kortom, de natuur is de basis van ons bestaan én onze economie. Als het niet goed gaat met onze biodiversiteit, dan heeft dat gevolgen voor ons welzijn en onze welvaart. Kunnen we straks nog voldoende gezond voedsel produceren? Is er nog natuur om de gevolgen van klimaatverandering te verzachten? Alle belang om ambities te formuleren die bijdragen aan een toekomstbestendig landelijk gebied.
Ten aanzien van de energietransitie is het doel om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen en van fossiele brandstoffen af te gaan. Daarbij is aandacht voor deze duurzaamheidsdoelstellingen en ruimtegebruik.
Door verandering van het klimaat zien we een zeespiegelstijging en weersextremen die zorgen voor overlast en schade en bedreigen onze veiligheid. Vandaar dat dit een urgente opgave is. Het doel is om Fryslân klimaatbestendig in te richten en mee te laten bewegen met de veranderingen in het klimaat. Het leefbaar houden van de omgeving gaat onder meer over dat de leefomgeving bijdraagt aan de gezondheid van mensen en voor iedereen toegankelijk is. Een aantrekkelijk landschap en mooie natuur in de omgeving draagt hieraan bij.
Naast de urgente opgaven in de Omgevingsvisie is ook de stikstofaanpak urgent. Deze wordt komende jaren in Fryslân vormgegeven via het Fries Programma Landelijk Gebied (FPLG). Naast de aanpak van stikstof worden hierin de landelijke en provinciale doelen t.a.v. klimaat, water en natuur opgenomen. Essentie is dat landelijk de kwaliteit van de natuur moet worden verbeterd, het watersysteem robuuster en gezonder moet worden gemaakt en op weg naar een klimaatneutraal landelijk gebied.
Een forse inzet op natuurherstel en -behoud is ook nodig om zo ruimte te creëren voor duurzame economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Daarnaast geldt dat Nederland zich op meerdere terreinen Europees en internationaal verplicht heeft aan diverse natuur-, water- en klimaatdoelstellingen. 
Dit alles moet gebeuren in samenhang met een toekomstbestendige ontwikkeling van de landbouw. Grote opgaven waar we de komende jaren mee aan de slag gaan.

Ambities

Terug naar navigatie - Ambities

Landbouw
Fryslân is de landbouwprovincie van Nederland. De Friese landbouw heeft een sterk grondgebonden karakter. Overal is de sterke verbinding van de landbouw met Fryslân zichtbaar. Dat willen wij behouden en volop benutten. De provincie Fryslân streeft naar een toekomstbestendige landbouw. Landbouw en natuur kunnen en moeten elkaar versterken.
Het ondernemerschap en vakmanschap van de landbouwsector staan centraal. De Friese landbouw produceert goed en veilig voedsel van een kwaliteit die wereldwijd wordt gewaardeerd. Het verlies van voedingsstoffen wordt verder beperkt en er wordt ingezet op een betere bodem-voedsel-mestkringloop. Wij streven naar een goede bodemkwaliteit en vruchtbare landbouwgronden. Landbouwgrond behouden wij zoveel mogelijk voor de sector.

Natuur
Fryslân kenmerkt zich door prachtige natuur en een gevarieerd landschap. Tegelijkertijd zien we dat de biodiversiteit onder druk staat. Vandaar dat aandacht nodig is voor herstel en bevordering van de biodiversiteit. Dit vraagt blijvend aandacht voor het herstel en bevorderen van de biodiversiteit waaraan iedereen een bijdrage levert. Fryslân is een provincie waar het fijn wonen, werken en leven is en dat willen we minimaal behouden of versterken. 

De Vogel- en Habitatrichtlijn stelt dat we soorten in stand houden. Daarnaast willen we als provincie de schade beperken van overlast gevende soorten. Zo willen we met gerichte maatregelen soorten behouden en in aantallen laten toenemen zoals de weidevogels. Aan de andere kant zien we dat de ganzenpopulatie dermate groeit, dat gericht aandacht voor het beperken van schade nodig is. Hierbij zal er ook aandacht zijn voor Predatiebeheer. Het is daarbij altijd zoeken naar balans in de diverse belangen in relatie tot de wettelijke mogelijkheden c.q. beperkingen. 

Programma Stikstof
Voor programma Stikstof zetten we in op:

  • Het duurzaam reduceren van de stikstofdepositie in de 11 stikstofgevoelige N2000 gebieden.
  • Het realiseren van een robuuste en veerkrachtige natuur in de 11 stikstofgevoelige N2000 gebieden.

Vastgestelde beleidsnotities

Terug naar navigatie - Vastgestelde beleidsnotities

Verbonden partijen

Terug naar navigatie - Verbonden partijen

Er zijn geen verbonden partijen. Er wordt wel veel samengewerkt met allerlei betrokken (maatschappelijke) partijen in het landelijk gebied, zoals bijvoorbeeld Natuer mei de Mienskip.

Overzicht lasten en baten programma 3 Natuur en Landbouw

Terug naar navigatie - Overzicht lasten en baten programma 3 Natuur en Landbouw
Exploitatie- Bedragen x € 1.000,- Begroting 2023 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027
Lasten
3.1 Natuur 99.809 110.162 84.193 60.309 56.477
3.2 Landbouw 5.882 3.280 5.280 49 0
Totaal lasten 105.691 113.442 89.473 60.358 56.477
Baten
3.1 Natuur 99.809 110.162 84.193 60.309 56.477
3.2 Landbouw 5.882 3.280 5.280 49 0
Totaal baten 30.087 50.678 18.063 2.937 1.121
Saldo van lasten en baten 75.604 62.763 71.410 57.421 55.356

Toelichting

De toelichting op de grootste verschillen tussen de jaren staat bij de afzonderlijke beleidsvelden.

Beleidsveld 3.1. Natuur

Wat zien we?

Terug naar navigatie - Wat zien we?

Externe ontwikkelingen

De ontwikkelingen rondom het landelijk gebied staan niet stil. Er komt nogal wat op  Fryslân af. De komende tijd komen er nieuwe landelijke eisen voor onze boeren, de  natuur en het landelijk gebied. Met de uitspraak van de Raad van State over de PAS is de urgente opgave van het stikstofprobleem benadrukt. De stikstofbelasting zorgt voor vermesting en verzuring en vormt in Nederland een belangrijke oorzaak van biodiversiteitsverlies. Er zijn drie landelijke programma's die werken aan het herstel en vergroten van de biodiversiteit, dit zijn: Natuurpact, Programma Natuur en het Fries Programma Landelijk Gebied.

Natuurpact en Programma Natuur
De provincies zijn verantwoordelijk voor de realisatie van de ontwikkeling en het beheer van de natuur. In het Natuurpact zijn de ambities met betrekking tot ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland vastgelegd voor de periode tot en met 2027.  O.a. voor de natuurontwikkelopgave, uitvoeren van de Natura 2000-maatregelen, natuurbeheer, agrarische natuurbeheer en weidevogels.  In paragraaf 9 Grote projecten wordt de natuurontwikkelopgave (realisatie van het NatuurNetwerk Nederland (NNN)) toegelicht.  

Aanvullend op het Natuurpact hebben provincies en Rijk als onderdeel van de structurele aanpak stikstof afgesproken om een Programma Natuur op te stellen voor de periode 2021 t/m 2030. Belangrijke hoofdlijn van het Programma Natuur is om condities te realiseren voor een gunstige staat van instandhouding (Svl) van alle soorten en habitats onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR). In paragraaf 9 Grote projecten wordt een toelichting op Programma Natuur gegeven.  

Fries Programma Landelijk Gebied (FPLG)
Om landelijk aan de Europese verplichtingen te voldoen is het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) opgezet.  Ons uitgangspunt is dat we de Wet stikstofreductie en natuurverbetering uitvoeren, die stuurt op 2035. Hiervoor is in zomer 2023 het FPLG opgesteld waarin we aangeven hoe we de stikstofproblematiek willen aanpakken. Dit doen wij met elkaar. Met gemeenten, inwoners en bedrijven. Dat is de Fryske aanpak. Wij kunnen het FPLG alleen uitvoeren als hiervoor geld van het Rijk komt.  In paragraaf 9 Grote projecten wordt het FPLG verder toegelicht.

Natuurnetwerk Nederland
In het kader van het Natuurpact is met het Rijk afgesproken dat in 2027 het NatuurNetwerkNederland (NNN) wordt gerealiseerd. Fryslân heeft vanaf 1 januari 2023 nog een opgave van ca. 1600 ha verwerven/functiewijziging en 3600 ha inrichting NNN. Provinciale Staten heeft november 2022  besloten dat er maximaal wordt ingezet om het NNN te realiseren.  Gelet op de beschikbaarheid van geld, menskracht en beschikbaar instrumentarium is gebleken dat niet zonder meer het gehele NNN kan worden gerealiseerd. Vooral het verkrijgen van de benodigde grond dan wel het geïnteresseerd krijgen van grondeigenaren voor natuurbeheer is een cruciale factor voor het slagen van de ambities. En natuurlijk moeten voldoende middelen voorhanden zijn.  Fryslân heeft een realisatiestrategie opgesteld die uitgaat van de realisatie van 750 ha verwerven/functiewijziging en 2000 ha inrichting NNN in 2027. Bij de realisatie van het NNN blijven wij alert dat het NNN niet dezelfde juridische status krijgt als Natura 2000 (het Europese kader). Want dat zorgt voor te veel beperkingen. 

Agenda natuurinclusief
We zien het belang van groen in nabije omgeving steeds meer toenemen in het kader van voorkomen van hittestress, het voorkomen van wateroverlast, en gezondheid in het algemeen. Het Rijk zet dan ook samen met andere overheden, bedrijven, instellingen en burgers samen in op een Agenda Natuurinclusief, die toewerkt naar een natuurinclusieve samenleving. Dit wil zeggen dat in alle delen van de samenleving schade aan natuur wordt voorkomen én de mogelijkheden van natuur benut. 

Natura 2000

De Natura 2000-gebieden vormen een gezamenlijk Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. 
Deze gebieden spelen een belangrijke rol bij het realiseren van de VHR-doelen in Fryslân. Voor alle Natura 2000-gebieden zijn specifieke VHR-doelen vastgelegd in zogenoemde aanwijzingsbesluiten.  Doel daarvan is om de beschermde soorten en habitattypen landelijk in een “gunstige staat van instandhouding” te houden en waar nodig te brengen. 

In 2023 zijn als onderdeel van het FPLG natuurdoelanalyses (NDA's) voor de stikstofgevoelige Natura 2000 gebieden opgesteld. In de NDA's wordt een beschrijving gegeven van de huidige staat van instandhouding van de aangewezen habitattypen en -soorten. Op basis van de NDA's worden aanvullende onderzoeken uitgevoerd, monitoringsgegevens verzameld en maatregelen uitgevoerd om naar de gunstige staat van instandhouding te gaan. De NDA's zijn ter consultatie in juni aan de Ecologische Autoriteit aangeboden. 

Het huidige Nederlandse N2000 doelensysteem omvat het landelijke beleid, de aanwijzingsbesluiten en de beheerplannen voor de gebieden. Dit systeem is de afgelopen periode geëvalueerd, en op basis van deze evaluatie vindt nu een actualisatie plaats. Komend jaar wordt hier verder aan gewerkt waarbij het Rijk voortouwnemer is van deze actualisatie. 

Nationale Parken
Nederland telt 21 Nationale Parken. Vier daarvan liggen (geheel of gedeeltelijk) in Fryslân: NP Schiermonnikoog, NP Lauwersmeer, NP Drents-Friese Wold en NP De Âlde Feanen. In 2015 is een landelijk manifest getekend over de doorontwikkeling van Nationale Parken. Momenteel zijn alle Nationale Parken aan het onderzoeken of en op welke wijze zij die doorontwikkeling voor zich zien. Op basis van de uitkomsten van de onderzoeken worden de vervolgstappen bepaald. 

(Agrarisch) natuurbeheer
De provincie voert, in afstemming de natuurbeheerders en de agrarische sector, de regie op het natuurbeheer binnen en buiten het Natuurnetwerk (NNN). Daarnaast wordt invulling gegeven aan de implementatie van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB).  In paragraaf 3.2 wordt uitgebreider ingegaan op het GLB.

Soortenbeleid
Van de soorten zijn de kaders duidelijk of worden duidelijk op het moment dat PS daar een besluit over gaat nemen en daarna de financiering wordt of is geregeld. Zo is het exotenbeleid in december 2022 vastgesteld en staat het ganzenbeleid voor 2023/2024 op de planning. Aandachtspunt bij de ganzen zijn de hoge kosten voor de ganzenvraat van gras. De weidevogels financieren we, net zoals bij de ganzenschade, uit bestaande middelen met aandacht voor het grutto aanvalsplan. 

Taak- en rolvrijheid

Terug naar navigatie - Taak- en rolvrijheid

Taakvrijheid
De provincies zijn verantwoordelijk voor het beheer en de ontwikkeling van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en de meeste Natura 2000-gebieden, het agrarisch natuurbeheer en het soortenbeleid. Op het terrein van natuur zijn veel provinciale taken wettelijk vastgelegd en overwegend verplicht. Hieronder vallen onder meer vergunningverlening, verlenen van ontheffingen en vrijstellingen, het aansturen van faunabeheer- en wildbeheereenheden. Ook dient de provincie te beschikken over een natuurvisie en beheerplannen voor de Natura 2000 gebieden. Op een aantal thema’s heeft de provincie verordenende bevoegdheden.

Rolvrijheid
Veel van de provinciale taken op dit veld bevinden zich dan wel in het kwadrant rechtmatige overheid (vergunningverlening, ontheffingen, toezicht) dan wel dat van de presterende overheid (aankoop, aanleggen en beheer van natuur). Echter, de keuzevrijheid die de provincie heeft in het kiezen van maatregelen voor het voldoen aan de afspraken in het Natuurpact leidt tot enige rolvrijheid. Ten aanzien van de ganzenproblematiek hebben we zelfs veel rolvrijheid.

Op het gebied van natuur neemt de rolvrijheid in de loop der tijd af: als het gaat om begrenzing, aankoop en aanleg beschikken we als provincie over meer vrijheid dan in de beheerfase, waar we gebonden zijn aan landelijke standaardpakketten. 
Daarnaast is een toename gaande op dit veld van activiteiten als samenwerkende of responsieve overheid. Het voorbeeld hiervan is natuurlijk de samenwerking binnen Natuer mei de Mienskip. Maar niet alleen daar. De provinciale rol bij het nieuwe programma natuur, bedoeld om de stikstofuitstoot aan te pakken, zal meer coördinerend zijn in vergelijking met de vooral uitvoerende rol in het natuurpact.  Ook is voorzien dat de provincie straks ‘regievoerder’ zal zijn op de overgangsgebieden rondom natuur. In een reeks aan gebiedsprocessen wordt door het combineren van doelen en middelen geprobeerd op meerdere beleidsvelden vooruitgang te boeken. 

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

Doelstelling beleidsveld 3.1.

Terug naar navigatie - Doelstelling beleidsveld 3.1.

1. We willen de biodiversiteit herstellen en bevorderen.

  • De basiskwaliteit en samenhang van leefgebieden herstellen, zoals de realisatie en kwaliteitsverbetering van het Natuurnetwerk Nederland (NNN), Natura 2000 en de inzet van Natuurbeheer en  Agrarisch Natuurbeheer.
  • We willen de overlast van invasieve exoten verlagen.

2. We willen voorkomende soorten in stand houden en kwetsbare soorten beschermen en de schade door ganzen beperken.

  • Een ombuiging van de neerwaartse trend in een opwaartse trend van weidevogels.
  • Het duurzaam in stand houden van de internationaal beschermde ganzenpopulaties.
  • We willen de schade van overlast gevende soorten beperken, waaronder het jaarlijks verlagen van de vraatschade van met name winterganzen.

Doelindicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde 
1. Herstel  en bevorderen van biodiversiteit In 2027 is het robuuste en samenhangende natuurnetwerk gerealiseerd.  vanaf 1-1-2022 betreft dit 750 ha verwerving/functiewijziging en 2000 ha inrichting. Zie voor toelichting paragraaf 9 grote projecten.
Agrarisch natuur- en landschapsbeheer: Beheerde ha via de Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel agrarisch natuurbeheer  Totaal: 23.500 ha t/m 2027
Natuurbeheer: beheerde ha via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel natuurbeheer  68.300 ha t/m 2027 
Uitvoeren Bossenstrategie   538 ha bosuitbreiding
2795 ha bosrevitalisering
112 hectare uitbreiding landschapselementen
939 hectare revitalisering landschapselementen
2. Soorten Toename van het aantal broedparen grutto. 10.000 broedparen grutto in 2030

Wat gaan we daarvoor doen

Terug naar navigatie - Wat gaan we daarvoor doen
Onderwerp Acties
Algemeen Nationale parken: Het nieuwe – landelijke – beleidsprogramma voor de Nationale Parken uitwerken voor de Nationale Parken Alde Feanen, Schiermonnikoog, Lauwersmeer (samen met de provincie Groningen) en Drents-Friese Wold (samen met de provincie Drenthe).
1. Herstel  en bevorderen van biodiversiteit Natura 2000:
  • opstellen van  tien evaluaties (vier eilanden, Alde Feanen, Deelen, Wijnjeterperschar, Koningsdiep, Van Oordt's Mersken, Rottige Meenthe).
  • uitvoering geven aan de tien natuurdoelanalyses, o.a. aan de slag met de onderzoeken en verzamelen monitoringsgegevens en starten met uitvoeren van maatregelen.
  • zorgdragen voor de uitvoering van de herstelmaatregelen in de Natura 2000 gebieden.
Programma Natuur: uitvoeren van de maatregelen in de SPUK Programma Natuur. Zie voor toelichting paragraaf 9 Grote projecten.
Natuurkwaliteit: uitvoering geven aan Grip op Kwaliteit.
Biodiversiteitsprogramma: opstellen biodiversiteitsprogramma, afhankelijk van besluitvorming door PS over het vervolg.
Natuur inclusieve samenleving: opstellen Agenda natuurinclusief, afhankelijk van besluitvorming door PS over het vervolg
Pesticiden: uitvoeren van het pesticidenbeleid, dat is vastgesteld door PS voorjaar 2023.
Uitvoeren van actieplan beleidsnota invasieve exoten.
2. Soorten Uitvoering geven aan het nieuw Fries ganzenbeleid.
Uitvoeren van het weidevogelbeleid op basis van de weidevogelnota en gruttoaanvalsplan.Uitvoeren van de subsidieregeling wolf.

Resultaatindicatoren

Terug naar navigatie - Resultaatindicatoren
Onderwerp Indicator Doelwaarde 2024
1. Herstel en bevorderen biodiversiteit

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer: Beheerde ha via de Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel agrarisch natuurbeheer (cumulatief)
Totaal (23.500 ha t/m 2027) 

23.280
Natuurbeheer: beheerde ha via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel natuurbeheer (68.300 ha t/m 2027) (cumulatief) 67.000

Uitvoeren bossenstrategie

 

30 ha bosuitbreiding
150 ha bosrevitalisering
10 ha uitbreiding landschapselementen
40 ha revitalisering landschapselementen 
2. Soorten Toename van het aantal broedparen grutto (10.000 broedparen grutto in 2030) (cumulatief). 8.300

Wat mag het gaan kosten?

Terug naar navigatie - Wat mag het gaan kosten?
Bedragen x € 1.000,- Begroting 2023 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027
Totaal lasten 99.809 110.162 84.193 60.309 56.477
Totaal baten 28.348 50.666 18.052 2.937 1.121
Saldo van lasten en baten 71.461 59.496 66.141 57.372 55.356
Terug naar navigatie - Toelichting

Toelichting

De begrote lasten voor 2024 betreffen voor het grootste gedeelte de middelen voor het uitvoeren van het Natuurpact (€ 45,1 mln. vanuit de reserve Natuurpact, voornamelijk vanuit het provinciefonds en daarnaast € 8,1 structurele provinciale beheergelden). Dit zijn onder andere lasten voor de ontwikkelopgave Natuurnetwerk Nederland en natuurbeheer. Onderdeel van dit bedrag is onze bijdrage aan het IPO voor het Faunafonds voor wat betreft ganzenschade (€ 11,6 mln.). Andere middelen binnen dit programma zijn voor een groot deel bestemd Programma Natuur (€ 14,9 mln.), de Versnellingsvoorstellen (€ 21,8 mln.) en De Nieuwe Afsluitdijk – Vismigratierivier (€ 8,3 mln.).

De begrote baten hebben grotendeels betrekking op inkomsten vanuit het Rijk voor Programma Natuur (€ 14,9 mln.), de Versnellingsvoorstellen (€ 21,8 mln.) en voor De Nieuwe Afsluitdijk – Vismigratierivier (€ 10,8 mln.) en bestaan deels uit subsidies en onttrekking uit de hiervoor bestemde reserve. Deze baten voor de vismigratie staan in kasritme vandaar de fluctuatie over de jaren.

Overschotten of tekorten van de Natuurpactmiddelen worden verrekend met de reserve en hierop wordt de programmering van de uitgaven aangepast. Hierdoor kunnen er fluctuaties ontstaan in de cijfers in bovenstaande tabel, inzicht in de voortgang over de gehele looptijd wordt gegeven in paragraaf 9 Grote projecten – Uitvoering Natuuropgave. In deze paragraaf staat ook meer informatie over Programma Natuur en het FPLG.

 Onderstaande voorstellen uit het bestuursakkoord zijn verwerkt in bovenstaande tabel.

Voorstellen bestuursakkoord Bedragen x € 1.000,-
Omschrijving 2024 2025 2026 2027
Lasten
Natuur en landschap 1.625 1.625 0 0
Totaal lasten 1.625 1.625 0 0

Uitgebreide financiële tabel

Terug naar navigatie - Uitgebreide financiële tabel
Lasten en baten beleidsveld 3.1 Natuur
Onderwerp - Bedragen x € 1.000,- Begroting 2023 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027
Lasten
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 76.874 92.833 67.780 44.636 42.875
Soorten in stand houden en de schade beperken 13.632 13.026 12.459 14.024 11.953
Natuur overig 9.304 2.677 2.330 1.649 1.649
Natuur GS voorwaardelijk 0 1.625 1.625 0 0
Totaal lasten 99.809 110.162 84.193 60.309 56.477
Baten
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 26.518 50.666 18.052 2.937 1.121
Natuur overig 1.830 0 0 0 0
Totaal baten 28.348 50.666 18.052 2.937 1.121
Saldo van lasten en baten 71.461 59.496 66.141 57.372 55.356

Beleidsveld 3.2. Landbouw

Wat zien we?

Terug naar navigatie - Wat zien we?

De agrarische sector is voor Fryslân van groot economisch belang zowel voor de werkgelegenheid en export als voor kennisontwikkeling en innovatie. Naast producent van voedsel is de landbouw ook gebruiker en tegelijk de belangrijkste beheerder van het landelijk gebied. De landbouw bepaalt in sterke mate het aanzicht van het landschap, draagt bij aan de biodiversiteit en aan een leefbaar en aantrekkelijk platteland.
De ontwikkelingen van de agrarische sector worden vooral bepaald door Europa en het Rijk. De Europese Commissie heeft het Nationaal Strategisch Plan (NSP), de Nederlandse uitwerking van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) voor de periode 2023-2027 in december 2022 goedgekeurd. Met deze goedkeuring zijn middelen beschikbaar gesteld door Europa voor innovatie en verduurzaming van het landelijk gebied en de agrarische sector waarbij inspanningen van boeren op het gebied van biodiversiteit en klimaat sterker beloond worden. De uitvoering van het nationaal strategisch plan verloopt via Rijk en provincies. Provincies hebben de mogelijkheid om subsidies te verstrekken op het gebied van maatregelen over innovatie, kennisoverdracht, investeringen en gebiedsgerichte samenwerking.
Binnen het GLB speelt duurzaamheid, natuurinclusief en vergroening een essentiële rol. De zogenaamde ecoregeling geeft boeren een vergoeding voor het uitvoeren van vergroeningsmaatregelen. Ook de "van boer tot bord"-strategie is gericht op het eerlijk, gezond en milieuvriendelijk maken van voedselsystemen. Het ministerie van Landbouw, natuur en voedselkwaliteit zet in op een omslag naar kringlooplandbouw in 2030. Naast de doelen ten aanzien van stikstofreductie (vastgelegd in de Wet Stikstofreductie en natuurverbetering) worden eveneens doelen op gebied van Klimaat en Water gesteld die grote impact hebben op het landelijk gebied en de agrarische sector. Voor het behalen van deze doelen is een belangrijke rol voor de agrarische sector weggelegd. Hiervoor is het van belang om tot een hernieuwd agrarisch perspectief te komen, al blijkt de afgelopen jaren dat het lastig is om dit concreet te maken. 
Binnen het Fries Programma Landelijk Gebied wil de provincie landbouw en natuur elkaar laten versterken. Er wordt gewerkt aan een toekomstbestendiger landbouw door in het beleid niet de maatregelen centraal te stellen, maar de doelen. Zo'n beleid heeft twee belangrijke voordelen. De agrariërs krijgen zelf de teugels in handen om hun route te bepalen. Hiermee zetten we het ondernemerschap en vakmanschap centraal. Tegelijkertijd heeftde provincie betere garanties voor doelrealisatie en een kosteneffectieve besteding van middelen. Om de vorderingen te meten en te stimuleren zijn verschillende instrumenten beschikbaar.

Visserij
 De visserij is van belang voor Fryslân. Deze sector staat onder druk. Onder meer door Europese ontwikkelingen. Daar is landelijk te weinig aandacht voor. Wij zetten ons in voor onze vissers. Dit doen we richting het Rijk en samen met het Rijk in Europa. Wij zorgen hier dat de infrastructuur op orde is en dat wij in ons economisch beleid aandacht hebben voor de visserij. Het visserijbeleid is voor het grootste deel beleid van de Europese Unie. 

 

Taak- en rolvrijheid

Terug naar navigatie - Taak- en rolvrijheid

Taakvrijheid
Ten aanzien van landbouw bestaat voor de bezigheden van de provincie geen specifieke wetgeving. Provinciaal landbouwbeleid is autonoom beleid. Wel is er vanuit wetgeving op andere gebieden bemoeienis met de landbouw (natuur, stikstof).
Op het beleidsveld landbouw is geld van derden te vinden, onderverdeeld in Europees Geld (GLB), Regiodeals, de middelen vanuit het Nationaal Programma Landelijk Gebied en overig. De provincie cofinanciert middelen uit het Europese GLB en is regelingseigenaar van een aantal interventies. De Provincie kan middels het openstellingsbesluit sturen op de doelbesteding van deze interventies, zoals bijvoorbeeld duurzame innovatieprojecten en kavelruil.

Rolvrijheid
Op het gebied van landbouw begeven we ons vooral op het pad van de samenwerkende overheid en responsieve overheid. De provincie treedt vanuit de smalle kerntaak met name stimulerend en faciliterend op.
Europa en het Rijk hebben een belangrijke rol in wetgeving op het terrein van landbouw. Onze rol als presterende overheid kan groeien nu wij inzetten om, in relatie tot het FPLG, met de agrarisch sector doelafspraken te gaan maken. Onze rol als rechtmatige overheid kan ook groeien wanneer, in relatie tot het FPLG, met de agrarische sector doelen ruimtelijk worden vastgelegd. Daarbij willen wij landbouwgrond zoveel mogelijk voor de landbouwsector behouden. 

Wat gaan we daarvoor doen

Terug naar navigatie - Wat gaan we daarvoor doen
Onderwerp Acties
Duurzame landbouw Uitvoering geven aan de prioritaire actiepunten van de landbouwagenda
Uitvoering geven aan de Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw 
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) We doen in 2024 vier openstellingen  in het kader van het niet-grondgebonden deel van het GLB

Wat mag het gaan kosten?

Terug naar navigatie - Wat mag het gaan kosten?
Bedragen x € 1.000,- Begroting 2023 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027
Totaal lasten 5.882 3.280 5.280 49 0
Totaal baten 1.740 12 11 0 0
Saldo van lasten en baten 4.143 3.268 5.268 49 0
Terug naar navigatie - Toelichting

Toelichting

De cofinanciering op de regeling Europese landbouwsubsidies provincie Fryslân 2023-2027 opengestelde maatregelen zijn vanaf 2024 in een realistisch kasritme in de begroting geplaatst. Voor 2024 bestaat de begroting voor € 2 mln. uit opengestelde maatregelen, voor 2025 voor € 4,7 mln. Nieuwe cofinancieringsmiddelen (GLB) zijn opgenomen in programma 7 (Provinciefinanciën). Op basis van openstelling wordt de cofinanciering overgeboekt naar het programma.  De Regiodeal NIL is met een jaar verlengt en eindigt in 2024. Voor 2024 zijn enkel nog middelen in tijdelijke budgetten Potatovalley (betreft Kenniscluster Verzilting in Delta's) en Dutch Dairy (via opgave Economie) beschikbaar. 

 Onderstaande voorstellen uit het bestuursakkoord zijn verwerkt in bovenstaande tabel.

Voorstellen bestuursakkoord Bedragen x € 1.000,-
Omschrijving 2024 2025 2026 2027
Lasten
Landbouw 1.000 1.000 0 0
Totaal lasten 1.000 1.000 0 0

Uitgebreide financiële tabel

Terug naar navigatie - Uitgebreide financiële tabel
Lasten en baten beleidsveld 3.2 Landbouw
Onderwerp - Bedragen x € 1.000,- Begroting 2023 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026 Begroting 2027
Lasten
Landbouw/Natuurinclusieve landbouw 3.963 2.202 3.977 40 0
Landbouw overig 1.919 78 303 9 0
Landbouw GS voorwaardelijk 0 1.000 1.000 0 0
Totaal lasten 5.882 3.280 5.280 49 0
Baten
Landbouw/Natuurinclusieve landbouw 200 0 0 0 0
Landbouw overig 1.540 12 11 0 0
Totaal baten 1.740 12 11 0 0
Saldo van lasten en baten 4.143 3.268 5.268 49 0