Externe ontwikkelingen
De ontwikkelingen rondom het landelijk gebied staan niet stil. Er komt nogal wat op Fryslân af. De komende tijd komen er nieuwe landelijke eisen voor onze boeren, de natuur en het landelijk gebied. Met de uitspraak van de Raad van State over de PAS is de urgente opgave van het stikstofprobleem benadrukt. De stikstofbelasting zorgt voor vermesting en verzuring en vormt in Nederland een belangrijke oorzaak van biodiversiteitsverlies. Er zijn drie landelijke programma's die werken aan het herstel en vergroten van de biodiversiteit, dit zijn: Natuurpact, Programma Natuur en het Fries Programma Landelijk Gebied.
Natuurpact en Programma Natuur
De provincies zijn verantwoordelijk voor de realisatie van de ontwikkeling en het beheer van de natuur. In het Natuurpact zijn de ambities met betrekking tot ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland vastgelegd voor de periode tot en met 2027. O.a. voor de natuurontwikkelopgave, uitvoeren van de Natura 2000-maatregelen, natuurbeheer, agrarische natuurbeheer en weidevogels. In paragraaf 9 Grote projecten wordt de natuurontwikkelopgave (realisatie van het NatuurNetwerk Nederland (NNN)) toegelicht.
Aanvullend op het Natuurpact hebben provincies en Rijk als onderdeel van de structurele aanpak stikstof afgesproken om een Programma Natuur op te stellen voor de periode 2021 t/m 2030. Belangrijke hoofdlijn van het Programma Natuur is om condities te realiseren voor een gunstige staat van instandhouding (Svl) van alle soorten en habitats onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR). In paragraaf 9 Grote projecten wordt een toelichting op Programma Natuur gegeven.
Fries Programma Landelijk Gebied (FPLG)
Om landelijk aan de Europese verplichtingen te voldoen is het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) opgezet. Ons uitgangspunt is dat we de Wet stikstofreductie en natuurverbetering uitvoeren, die stuurt op 2035. Hiervoor is in zomer 2023 het FPLG opgesteld waarin we aangeven hoe we de stikstofproblematiek willen aanpakken. Dit doen wij met elkaar. Met gemeenten, inwoners en bedrijven. Dat is de Fryske aanpak. Wij kunnen het FPLG alleen uitvoeren als hiervoor geld van het Rijk komt. In paragraaf 9 Grote projecten wordt het FPLG verder toegelicht.
Natuurnetwerk Nederland
In het kader van het Natuurpact is met het Rijk afgesproken dat in 2027 het NatuurNetwerkNederland (NNN) wordt gerealiseerd. Fryslân heeft vanaf 1 januari 2023 nog een opgave van ca. 1600 ha verwerven/functiewijziging en 3600 ha inrichting NNN. Provinciale Staten heeft november 2022 besloten dat er maximaal wordt ingezet om het NNN te realiseren. Gelet op de beschikbaarheid van geld, menskracht en beschikbaar instrumentarium is gebleken dat niet zonder meer het gehele NNN kan worden gerealiseerd. Vooral het verkrijgen van de benodigde grond dan wel het geïnteresseerd krijgen van grondeigenaren voor natuurbeheer is een cruciale factor voor het slagen van de ambities. En natuurlijk moeten voldoende middelen voorhanden zijn. Fryslân heeft een realisatiestrategie opgesteld die uitgaat van de realisatie van 750 ha verwerven/functiewijziging en 2000 ha inrichting NNN in 2027. Bij de realisatie van het NNN blijven wij alert dat het NNN niet dezelfde juridische status krijgt als Natura 2000 (het Europese kader). Want dat zorgt voor te veel beperkingen.
Agenda natuurinclusief
We zien het belang van groen in nabije omgeving steeds meer toenemen in het kader van voorkomen van hittestress, het voorkomen van wateroverlast, en gezondheid in het algemeen. Het Rijk zet dan ook samen met andere overheden, bedrijven, instellingen en burgers samen in op een Agenda Natuurinclusief, die toewerkt naar een natuurinclusieve samenleving. Dit wil zeggen dat in alle delen van de samenleving schade aan natuur wordt voorkomen én de mogelijkheden van natuur benut.
Natura 2000
De Natura 2000-gebieden vormen een gezamenlijk Europees netwerk van beschermde natuurgebieden.
Deze gebieden spelen een belangrijke rol bij het realiseren van de VHR-doelen in Fryslân. Voor alle Natura 2000-gebieden zijn specifieke VHR-doelen vastgelegd in zogenoemde aanwijzingsbesluiten. Doel daarvan is om de beschermde soorten en habitattypen landelijk in een “gunstige staat van instandhouding” te houden en waar nodig te brengen.
In 2023 zijn als onderdeel van het FPLG natuurdoelanalyses (NDA's) voor de stikstofgevoelige Natura 2000 gebieden opgesteld. In de NDA's wordt een beschrijving gegeven van de huidige staat van instandhouding van de aangewezen habitattypen en -soorten. Op basis van de NDA's worden aanvullende onderzoeken uitgevoerd, monitoringsgegevens verzameld en maatregelen uitgevoerd om naar de gunstige staat van instandhouding te gaan. De NDA's zijn ter consultatie in juni aan de Ecologische Autoriteit aangeboden.
Het huidige Nederlandse N2000 doelensysteem omvat het landelijke beleid, de aanwijzingsbesluiten en de beheerplannen voor de gebieden. Dit systeem is de afgelopen periode geëvalueerd, en op basis van deze evaluatie vindt nu een actualisatie plaats. Komend jaar wordt hier verder aan gewerkt waarbij het Rijk voortouwnemer is van deze actualisatie.
Nationale Parken
Nederland telt 21 Nationale Parken. Vier daarvan liggen (geheel of gedeeltelijk) in Fryslân: NP Schiermonnikoog, NP Lauwersmeer, NP Drents-Friese Wold en NP De Âlde Feanen. In 2015 is een landelijk manifest getekend over de doorontwikkeling van Nationale Parken. Momenteel zijn alle Nationale Parken aan het onderzoeken of en op welke wijze zij die doorontwikkeling voor zich zien. Op basis van de uitkomsten van de onderzoeken worden de vervolgstappen bepaald.
(Agrarisch) natuurbeheer
De provincie voert, in afstemming de natuurbeheerders en de agrarische sector, de regie op het natuurbeheer binnen en buiten het Natuurnetwerk (NNN). Daarnaast wordt invulling gegeven aan de implementatie van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). In paragraaf 3.2 wordt uitgebreider ingegaan op het GLB.
Soortenbeleid
Van de soorten zijn de kaders duidelijk of worden duidelijk op het moment dat PS daar een besluit over gaat nemen en daarna de financiering wordt of is geregeld. Zo is het exotenbeleid in december 2022 vastgesteld en staat het ganzenbeleid voor 2023/2024 op de planning. Aandachtspunt bij de ganzen zijn de hoge kosten voor de ganzenvraat van gras. De weidevogels financieren we, net zoals bij de ganzenschade, uit bestaande middelen met aandacht voor het grutto aanvalsplan.