Deze paragraaf gaat over het beheer van de financiële middelen (treasury) en de risicobuffer die wij aanhouden ter dekking van de uitgezette revolverende middelen.
De kaders voor het op een verantwoorde manier beheren van de financiële middelen worden gevormd door het Treasury Statuut en de Wet Financiering decentrale overheden (Fido). Het Treasury Statuut omvat kaders en richtlijnen voor risicobeheer, financiering, werkkapitaalbeheer, rapportage en verantwoording, bevoegdheden en controles.
Het saldo van de liquide middelen is in 2022 gedaald met € 25 mln. en bedraagt per einde van het jaar € 275 mln. positief. Er was een sterkere daling van de liquide middelen verwacht, maar per saldo is er in 2022 minder uitgegeven dan gepland. De liquide middelen van de provincie worden nagenoeg geheel aangehouden bij de schatkist. Vanwege de opgelopen rente is er van de € 275 mln. een bedrag van € 120 mln. belegd in kortlopende deposito's binnen de schatkist.
Het financieringssaldo (EMU-saldo) voor 2022 is € 130,5 mln. negatief, wat betekent dat er in het jaar meer is uitgegeven dan is ontvangen. Het EMU-saldo wijkt af van de mutatie van de liquide middelen omdat het EMU-saldo op een andere manier wordt berekend, zie ook bijlage 3 EMU-saldo.
Beleggingen Nuon-vermogen
In de afgelopen jaren zijn de middelen die zijn verkregen uit de verkoop van Nuon Energy voor een groot deel belegd. De provincie heeft beleggingen in de vorm van leningen aan decentrale overheden, deposito's bij de schatkist en Hybride kapitaal (achtergesteld vermogen voor een sectorbank waarvan de provincie aandeelhouder is). De niet belegde gelden zijn ondergebracht op de rekening courant van de provincie bij de schatkist.
Lenen aan decentrale overheden
In 2016 hebben Provinciale Staten besloten om leningen te gaan verstrekken aan decentrale overheden. Het verstrekken van leningen aan decentrale overheden dient als alternatief voor het verplichte schatkistbankieren. Er zijn in de het verleden acht leningen verstrekt, maar door de lage rente en de toekomstige liquiditeitsbehoefte worden al geruime tijd geen nieuwe leningen afgesloten. Het saldo van het verstrekte leningen aan decentrale overheden bedraagt per einde 2022: € 38 mln.
Het gerealiseerde rendement op de leningen aan decentrale overheden in 2022 bedraagt € 0,2 mln.
Hybride kapitaal
In 2015 hebben Provinciale Staten besloten om Hybride kapitaal te verstrekken aan de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en de Nederlandsche Waterschapsbank (NWB); elk € 50 mln. Hybride kapitaal is een achtergestelde lening die vanwege de achterstelling gedeeltelijk kan worden meegerekend tot het eigen vermogen van de bank. Provincie Fryslân is aandeelhouder van de BNG en de NWB en het Hybride kapitaal is vanuit de publieke taak verstrekt. In mei 2022 heeft BNG de lening afgelost. Het saldo van het verstrekte Hybride kapitaal bedraagt per einde 2022: € 50 mln.
Het gerealiseerde rendement op het verstrekte Hybride kapitaal in 2022 bedraagt € 2,1 mln.
Schatkistbankieren
Het vermogen dat niet is belegd, wordt ondergebracht bij de schatkist. Medio september 2021 is de rekening courant-rente bij de schatkist -als gevolg van de gestegen marktrente- boven de 0% uitgekomen en wordt er weer rente ontvangen over het rekening courant-tegoed.
Binnen het schatkistbankieren kunnen ook deposito's worden afgesloten voor zowel korte als langere looptijden. Eind november 2022 zijn er, vanwege de gestegen rente, vier deposito's afgesloten van elk € 30 mln. in de looptijden 6, 8, 10 en 12 maanden. Het saldo van in rekening courant en kortlopende deposito's bij de schatkist bedraagt per einde 2022: € 273,5 mln. Daarvan is € 120 mln. in kortlopende deposito's belegd.
Het gerealiseerde rendement op de deposito's en rekening courant in 2022 bedraagt € 1,1 mln.
Totaal gerealiseerde rendement 2022
Het gerealiseerde rendement op de deposito's bij de schatkist, het Hybride kapitaal, de leningen aan decentrale overheden en rekening courant bij de schatkist in 2022 bedraagt € 3,4 mln.
Financieringen
Provincie Fryslân heeft in 2021 voor de kapitaalversterking (€ 76,5 mln.) van haar deelneming in Alliander NV een lening afgesloten ter grootte van € 76 mln. Dit is gedaan omdat de huidige middelen zijn bedoeld voor de geplande uitgaven in de komende jaren, zoals opgenomen in de meerjaren begroting van de provincie.
Rentelasten 2022
De lening van € 76 mln. die is eind 2021 afgesloten en heeft een rentepercentage van -0,01%. Hierdoor zijn er geen renteasten verbonden aan deze lening.
Het Fonds Nazorg Stortplaatsen heeft al haar (liquide) middelen ondergebracht bij de provincie en ontvangt hierover een rentevergoeding van 4,24%. Dit percentage is overeengekomen met het Nazorgfonds (GS-besluit 10/3/2015). Daarnaast wordt over de vooruit ontvangen RSP-gelden een indexvergoeding betaald.
In het kader van de publieke taak zetten we diverse middelen uit als revolverende middelen.
Hieronder staat een overzicht van de stand van zaken van de revolverende middelen bij de provincie. Hierbij is aangegeven wat in totaliteit uitgezet mag worden en wat er daadwerkelijk is uitgezet.
Tabel 1: overzicht revolverende middelen
| (bedragen x € 1 miljoen) | PS besluit | Totaal bedrag | Uitgezet t/m 2022 | opgelopen rente | Vermeer-dering | Verminder- ing | Boekwaar-de eind 2022 | Begroot 2022 e.v. | |||
| Wurkje foar Fryslân revolverend deel | 3-7-2013 | 18,3 | 0,9 | 0,9 | 0,0 | ||||||
| FSFE | 16-10-2013 | 90,0 | 48,3 | 0,0 | 48,3 | 0,0 | |||||
| Breedband * | 25-1-2017 | 54,2 | 35,3 | 35,3 | 5,0 | ||||||
| 26-6-2019 | -12,0 | ||||||||||
| Kredietfaciliteit Muizen | 15-4-2015 | 0,7 | 0,4 | 0,4 | 0,0 | ||||||
| NOM | 22-6-2016 | 21,5 | 27,5 | 27,5 | 0,0 | ||||||
| 26-2-2020 | 3,0 | ||||||||||
| Windpark Fryslân | 19-4-2017 | 127,0 | 109,9 | 109,9 | 0,0 | ||||||
| FOM | 18-10-2017 | 29,4 | 8,3 | 2,3 | 10,6 | 14,9 | |||||
| FOM (OIF 2.0) | GS 6-8-2020 | 2,0 | 0,7 | 0,8 | 1,5 | 0,5 | |||||
| Totaal | 334,1 | 231,3 | 0,0 | 3,1 | 0,0 | 234,37 | 20,4 | ||||
In 2022 is de methodiek voor de bepaling van risico's ter onderbouwing van de risicobuffer herijkt.
De risico's die samenhangen met de revolverende zijn ingeschat op basis van de uitgezette en deels nog uit te zetten middelen. Per onderdeel van is daarbij een procentuele schatting van het mogelijke financiële risico gemaakt. Het risicodragende deel is daarbij berekend op € 285 mln. Tegen een gemiddeld risicopercentage van 33%, resulteert dit in een minimaal benodigde risicobuffer van € 94 mln.
De risicobuffer wordt aangevuld met een hogere rentevergoeding dan de rendementsderving die wij daadwerkelijk ontvangen van derden. Mochten de uitgezette middelen uiteindelijk niet terugkomen dan brengen we deze middelen ten laste van de risicobuffer. De stand van de risicobuffer is als volgt. De risicobuffer is derhalve toereikend om de ingeschatte risico's af te dekken.
Tabel 2: opbouw risicobuffer
| (bedragen x € 1 miljoen) | Risicobuffer 2022 |
| Beginstand risicobuffer (1-1-2015) | 100,0 |
| Mutaties t/m 2021 (verminderingen, vermeerderingen) | -1,7 |
| Rente inkomsten t/m 2021 | 7,8 |
| Stand 31/12/2021 | 106,1 |
| Mutaties 2022 (verminderingen, vermeerderingen) | 0,5 |
| Rente inkomsten 2022 | 2,2 |
| Stand 31/12/2022 | 108,8 |
Dit onderdeel komt vanuit de BBV en is bedoeld om inzicht te geven in rentelasten die direct verband houden met een opgave of investering. De opzet is zodanig dat de negatieve waarden in het overzicht rentebaten zijn.
Provincie Fryslân heeft geen rentelasten vanuit financieringen en betaalt alleen een rentevergoeding aan het Nazorgfonds en een indexvergoeding over de RSP-gelden. De rentebaten komen vanuit de beleggingen van de Treasury middelen en vanuit de leningen aan Alliander, FSFE, Breedband, FOM, etc.
Renteschema jaarrekening 2022
| Renteschema jaarrekening 2022 | bedragen x € 1.000 | ||||||
| a. | De externe rentelasten over de korte en lange financiering | 0 | |||||
| b1. | De externe rentebaten over de korte en lange financiering Treasury | 3.426 | -/- | ||||
| b2. | De externe rentebaten over de korte en lange financiering overig | 9.969 | -/- | ||||
| Saldo rentelasten en rentebaten | -13.394 | ||||||
| c1. | De rente die aan de grondexploitatie moet worden doorberekend | 0 | -/- | ||||
| c2. | De rente van projectfinanciering die aan het betreffende taakveld moet worden toegerekend | 0 | -/- | ||||
| c3. | De rentebaat van doorverstrekte leningen indien daar een specifieke lening voor is aangetrokken (= projectfinanciering), die aan het betreffende taakveld moet worden toegerekend | 0 | -/- | ||||
| Aan taakvelden toe te rekenen externe rente | 0 | ||||||
| d1. | Rente over eigen vermogen | 0 | +/+ | ||||
| d2. | Rente over voorzieningen | 0 | +/+ | ||||
| Totaal aan taakvelden toe te rekenen rente | -13.394 | ||||||
| e. | De aan taakvelden toegerekende rente (renteomslag) | 0 | -/- | ||||
| f. | Renteresultaat op het taakveld Treasury | -13.394 | |||||
| Een negatieve uitkomst betekent dat er sprake is van een positief renteresultaat. | |||||||
| De provincie heeft geen langlopende financieringen en rekent derhalve geen rentelasten aan taakvelden toe. | |||||||
| De rentebaten komen toe aan de algemene middelen van de provincie. | |||||||
De voornaamste risico’s op gebied van treasury management voor de provincie Fryslân zijn: renterisico, koersrisico, kredietrisico en debiteurenrisico. Hieronder volgen de genomen maatregelen om deze risico’s te beheersen.
Renterisicobeheer
Vanuit de Wet Fido worden richtlijnen gegeven voor het renterisico op korte en lange financiering. Zo wordt het risico op kortlopende financieringen beperkt met een zogenoemde kasgeldlimiet (7% van de begrotingsomvang) en geldt voor de langlopende financieringen een renterisiconorm.
In verband met de verkoop van de aandelen Nuon en de hiermee samenhangende toestroom van geldmiddelen, verwachten we de komende jaren geen lang- of kortlopende geldleningen aan te hoeven trekken. Daarom zijn zowel de kasgeldlimiet als de renterisiconorm van de Wet Fido voor de provincie Fryslân de komende jaren niet relevant.
In de begroting wordt rekening gehouden met rentebaten uit het belegde vermogen. Fluctuaties van de rente op de kapitaalmarkt kunnen van invloed zijn op het verwachte rendement voor nieuwe beleggingen en bestaande beleggingen in geval van renteherziening. Bij de huidige beleggingen vindt geen tussentijdse renteherziening plaats en daarnaast worden er vooralsnog geen nieuwe langlopende beleggingen gedaan. Daardoor is het renterisico voor de provincie nihil.
Koersrisicobeheer
De provincie belegt haar overtollige middelen alleen in vastrentende waarden zoals deposito's en leningen aan decentrale overheden. Het beleggen in aandelen, uitsluitend voor het behalen van een rendement, is niet toegestaan. Tevens wordt er uitsluitend belegd in financiële waarden in Euro’s. Hierdoor is het valutakoersrisico nihil.
Kredietrisicobeheer
Sinds 15 december 2013 is het verplichte schatkistbankieren van kracht en dienen alle middelen te worden ondergebracht / belegd bij het agentschap van het ministerie van Financiën, uitgezonderd het verstrekken van leningen aan decentrale overheden en uitzettingen uit hoofde van de publieke taak. Een groot deel van het vermogen van de provincie wordt aangehouden bij de schatkist op de rekening courant of in de vorm van deposito's, waardoor het kredietrisico voor de provincie zeer laag is. Het kredietrisico over de leningen verstrekt aan decentrale overheden en de hybride kapitaal verstrekkingen aan de sectorbanken (met AAA-rating) zijn ook zeer laag.
Debiteurenbeheer
Voor het debiteurenbeheer betreffende de levering van goederen en/of diensten hanteert de provincie een strikt beleid van herinnering en aanmaning. Indien de debiteur nalatig blijft, wordt de vordering overgedragen aan een incassobureau. Er is in 2022 een totaalbedrag van € 1.279.823 als definitief oninbaar afgeboekt betreffende 10 vorderingen en 6 debiteuren.
De afgelopen crisisjaren en de huidige matige economische groei in Europa heeft geleid tot langjarig lage en veelal negatieve rentetarieven op de geld- en kapitaalmarkt. Sinds het voorjaar 2022 loopt de rente weer wat op en is de lange rente weer positief. In de tweede helft van 2022 zijn ook de kortlopende rentetarieven weer boven de 0% uitgekomen. Vanaf medio september wordt er daardoor ook weer rente vergoed over het rekening courant tegoed bij de schatkist.
Geldmarktrente
De hoogte van de kortlopende rente wordt bepaald door de ontwikkelingen op de geldmarkt en deze wordt in belangrijke mate beïnvloed door het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). De ECB heeft vanaf juli 2022 de rente in vier stappen verhoogd van 0% naar 2,5%. De marktrentes zijn hierdoor ook gestegen. Vanaf medio september wordt er daardoor ook weer rente vergoed over het rekening courant-tegoed bij de schatkist. Per einde van 2022 bedraagt de rekening courant rente bij de schatkist 1,9%.
Kapitaalmarktrente
De langlopende rente is afhankelijk van de ontwikkelingen op de kapitaalmarkt. De hoogte van de langlopende rente wordt onder meer gebaseerd op de economische verwachtingen, de inflatie en de politieke ontwikkelingen. De Nederlandse kapitaalmarktrente (10 jaar) was begin 2022 -/- 0,03% en is gedurende het jaar gestegen door positievere economische verwachtingen. Per eind 2022 is de Nederlandse kapitaalmarktrente voor 10 jaar 2,8%.