Yn dizze jierstikken sjogge wy werom op 2022, it lêste jier fan it bestjoersakkoart.
Understeand stelle wy ferskate ûnderwerpen en projekten oan ‘e oarder dêr’t wy mei sukses oan wurke hawwe, mar ek in tal ûnderwerpen dy’t opûnthâld oprûn hawwe om oare reden opfalle. Wy behannelje dy tema’s fia de ambysjes út it akkoart. Wy slute ôf mei in finansjele blik op 2022.
De enerzjykrisis, dy’t as gefolch fan de oarloch yn Oekraïne ûntstie, hat yn 2022 de fokus op enerzjybesparring fergrutte. Driigjende tekoarten oan gas en hege enerzjyprizen fergrutten de urginsje om maatregels dy’t it enerzjyferbrûk ferleegje te nimmen. Dat hawwe wy fasilitearre mei ûnder oare de Fryske Enerzjybank en Fryske Enerzjypreemje. Tagelyk setten wy yn op duorsume enerzjy, lykas grien gas, mar hawwe wy ek stappen set op it mêd fan wetterwaarmte. De duorsume enerzjyproduksje yn Fryslân stiet no op 20%, in groei fan 7% ferlike mei 2021 en in flinke stap yn ‘e rjochting fan de ambysje fan 33% yn 2030.
Wetter en klimaatadaptaasje
As útwurking fan de Omjouwingsfisy is yn 2022 it Regionaal Wetterprogramma fêststeld. De útfieringsperioade fan dat wetterprogramma rint oant uterlik 2027. Under oare klimaatadaptaasje is in wichtich ûnderwerp yn it Regionaal Wetterprogramma. Dat hâldt ferbân mei tema’s lykas fersâltsjen en ferdrûgjen.
Natuurnetwerk Nederland
Foar it Natuurnetwerk Nederland (NNN) is yn 2022 414 hektare ynrjochte. Der is yn 2022 53 hektare binnen it NNN ferkocht en 195 hektare oankocht. It giet om 180 hektare fia de subsydzje-iepenstellingen foar partikulier natuerbehear en 15 hektare reguliere oankeap.
Frysk Programma Lanlik Gebiet
Yn it Frysk Programma Lanlik Gebied (FPLG) binne kondysjes sketst om ta in goed gebietsprogramma te kommen. Wichtich dêrby is dat it jild út it lanlike transysjefûns (goed € 24 miljard) beskikber steld wurdt. De eardere foarferkenning wie benammen op de stikstofopjefte basearre. Troch it koälysje-akkoart fan it kabinet is de opdracht ferbrede nei it NPLG, mei nije opjeften dy’t ta in nije planning laten.
Feangreide
Fanwegen de ûntwikkelingen oangeande it Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) is de werhifking fan de CO2-reduksjedoelstelling foar it feangreidegebiet, yn oerlis mei it Bestjoerlik Oerlis Feangreide (BOF), oant mids 2023 ta útsteld. De beslútfoarming wurdt no ûnderdiel fan de beslútfoarming oer it gebietsplan dat de provinsje op it stuit yn it ramt fan it NPLG ûntwikkelet.
Yn 2022 hawwe wy fierder útfiering jûn oan de yn septimber 2021 fêststelde provinsjale Lânbou-aginda om de oerstap nei natuerynklusive omrinlânbou te stimulearjen en fasilitearjen. Ien fan de saken dy’t wy útfierd hawwe is it Transysjefûns (aksjepunt 9 fan de Lânbou-aginda), dêr’t mei-inoar € 3,6 miljoen beskikber wie foar de transysje fan de lânbou. Mei-inoar binne der foar dat transysjefûns 161 oanfragen yntsjinne.
Dêrnjonken wurkje wy fierder oan de transysje nei in natuerynklusive omrinlânbou. Yn de Lânbou-aginda hawwe wy dêr ûnder oare foar oanjûn in Fryske Omrinkoöperaasje yn te fieren. Dy is yn 2022 yn de gemeente Súdwest-Fryslân mei 8 boeren úteinset.
Om ekonomyske kânsen yn Fryslân te kreëarjen dy’t by ús fisy passe en bydrage oan de opjeften dêr’t wy foar steane, wurkje wy neffens de Beliedsnota Ekonomy (2021) yn fiif linen. Lâns dy linen ynvestearje wy yn talint, fêstigingsklimaat, gearwurking. Wy dogge dat mei ús partners út it bedriuwslibben, ûnderwiis, oare oerheden en ûndersyksynstellingen. Yn 2022 binne ûnderskate subsydzjeregelingen iepensteld, dêrûnder de MKB-voucherregeling en de eksportregeling. De NOM is yn ‘e hjerst mei TopDutch 2.0 úteinset.
As provinsjale organisaasje wolle wy sels ek sirkulêr ynkeapje en witte hoefier’t wy dêr mei binne. Yn 2022 hawwe wy in sirkulêr monitoaringssysteem ûntwikkele. Mei dy monitoaring kinne wy jierliks ynsjoch krije yn de sirkulêre ynkeapen by de provinsje. 2022 is dêrby it startjier.
Ek op Europeesk nivo hawwe wy yn 2022 it nedige dwaan kinnen. It Europapakt Fryslân (foarhinne Fryske Projektemasine) is úteinset en de earste regelingen ûnder it EFRO-programma binne iepene. As reaksje op COVID-19 hat de EU it fûns REACT-EU oprjochte wêryn’t foar Noard Nederlân € 45 miljoen beskikber is.
De resultaten wat Leefberens oanbelanget lizze op koers. Yn 2022 binne wy trochgien mei it subsidiearjen fan ûnderskate lokale mienskipsinisjativen fia it Iepen Mienskipsfûns (IMF). Mei-inoar binne der yn dizze bestjoersperioade, oant en mei 2022, 770 inisjativen honorearre.
Wenje
Op it mêd fan Wenje hawwe wy yn 2022, yn ‘e mande mei it Ryk, ús hantekening set ûnder de komst fan
17.500 nije wenten yn Fryslân oant en mei 2030. Dêrnjonken hawwe wy yn 2022 jild beskikber steld foar it bouwen fan selsstannige wenten yn besteande frijkommende gebouwen (werbestimming). Troch op dy wize besteande gebouwen fluch en op duorsume wize te transformearjen, kin fluch nije wenromte realisearre wurde. Bykommend foardiel is dat troch leechsteande gebouwen in nije bestimming te jaan ek it fertutearzjen yn doarpen en wiken foarkommen wurde kin. Dat komt de leefberens te’n goede. Yn 2022 binne yn it ramt fan dy regeling 24 projekten (mei-inoar 118 wenten) beskikt.
Sosjale leefberens
Mei-inoar binne der yn it bloeisôneprojekt 21 bloeisône-inisjativen ta bloei kommen. De doelstelling fan it projekt (it befoarderjen fan 15 bloeisône-inisjativen) is dus ryklik helle. De 21 inisjativen binne oer 12 gemeenten ferdield.
Sportbelied
It Ynnovaasjefûns is fan ’t jier stal jûn fia it projekt ‘Fryslân yn Beweging’. Mei dat projekt wurde fraach en oanbod fan breedtesport yn Fryslân troch de wei fan in digitale omjouwing byinoar brocht. It is in fernijende en ynnovearjende app, dy’t it sportoanbod foar de ynwenners yn Fryslân ynsichtlik makket en de stap om te sporten ferlytset. It Ynklusiviteitsfûns dat oprjochte is, is posityf ûntfongen en wilens binne de earste oanfragen yntsjinne. Ek is yn 2022 de útfiering fan de moasje Skoallereedriden úteinset: 8.750 learlingen fan 177 skoallen hawwe dielnommen.
Ferkearsfeilichheid
It tal ferkearsdeaden en -ferwûnen is ferlike mei foargeande jierren omheech gien. It Regionaal Mobiliteitsprogramma is fêststeld. De útfiering begjint yn 2023.
Ynfrastruktuer
Meardere ynfrastrukturele projekten hawwe opûnthâld oprûn. In wichtige oarsaak foarmet de langere levertiid fan ûnderdielen. Ek de oansluting fan brêgen op de betsjinsintrale It Swettehûs rint troch leveringsproblemen efter op ‘e planning.
Iepenbier ferfier
Troch de koroanapandemy en personielstekoarten hat de regionale ferfierder yn 2022 net de folsleine tsjinstregeling riden. De twajierrige oerbrêgingskonsesje foar it busferfier is ferliend en yngien. It proses om te kommen ta in nije oanbesteging foar tsien jier is úteinset. Provinsjale Steaten hawwe ynstimd mei de ramten en finansjele middels foar de nije buskonsesje foar tsien jier.
It MIRT-ûndersyk foar de realisaasje fan de Lelyline is úteinset. De provinsje en it ryk hawwe ôfpraat dat de desintralisaasjes fan sawol de Waadfearen as de stoptrein Ljouwert-Swol net trochgeane.
De lobby foar de realisaasje fan in spoarakwadukt yn Ljouwert hat derta laat dat it ryk dêr € 75 miljoen foar reservearre hat. Ek is de ombou fan it spoaremplasemint yn Ljouwert finansjeel slutend. It wurk dêrfoar wurdt yn 2023 en 2024 dien.
Ofslútdyk
It opûnthâld by it ryksprojekt Ofslútdyk hat ek gefolgen foar provinsjale projekten. Sa keart it de realisaasje fan de Fiskmigraasjerivier op en komt dêrmei ek finansjele druk op it projekt te stean. De ferfanging fan de brêgen by it slûskompleks by Koarnwertersân is troch in feroare ynkeapstrategy fertrage. De eindatum fan 2028 is noch hieltyd wol te heljen.
Gastfrijheidsekonomy
Der hawwe mear saaklike kongressen yn Fryslân west as ferwachte waard. Der binne fjouwer basismonitoaren publisearre, dêrûnder dy foar besikers, bedriuwen en bewenners. De Gebrûksfisy Wetterrekreaasje is troch opûnthâld begjin 2023 oplevere.
Kultuer
Nei it Kulturele Haadstêdjier 2018 belibbe Fryslân yn 2022 de earste edysje fan Arcadia, it ferfolch fan Kulturele Haadstêd. It sette de provinsje mei tal fan grutte en lytse produksjes wer efkes op de kulturele kaart mei mar leafst 800.000 besiten. Dêrnjonken seagen 19 produksjes en projekten it ljocht troch in subsydzje foar ynnovaasje en eksperimint, ien fan de pylders út Nij Poadium, it provinsjale kultuerbelied.
Frysk
It Frysk krige yn 2022 in moaie stimulâns. De regeling Frysk foar no en letter soarge derfoar dat skoallen de kwaliteit fan harren Frysk ûnderwiis ferbetterje koene. It sichtberensakkoart mei it Ryk makke dat der mear omtinken foar de sichtberens fan it Frysk yn de iepenbiere romte is. Mei de Rijksuniversiteit Groningen binne goede ôfspraken oer de learstoel Frysk makke.
Erfgoed
Wy sette ús yn foar behâld fan kultuerhistoarje, bygelyks by it projekt Waddenkust K(l)eigoed, út de Erfgoeddeal wei, mei as doel om yn leechsteande of fertutearze karakteristike gebouwen, kwalitatyf heechweardige ferbliuwsrekreaasje te realisearjen. Yn 2022 is de útfiering fan twa fan de fjouwer projekten yn dy Erfgoeddeal úteinset.
Oangeande de ynterbestjoerlike gearwurking yn brede sin is der keazen om prioritearring yn de prosessen foar (fierdere) gearwurking mei oare Fryske oerheden oan te bringen op basis fan draachflak en timing. Dat betsjut konkreet dat it swiertepunt yn de ôfrûne perioade lein hat op it oppakken en fierder bringen fan de oanrekommandaasjes yn it rapport ‘Bestuurlijk Regionaal Ecosysteem fan Fryslân’ fan de Rijksuniversiteit Groningen. Dêr hat ûnder oare mei alle boargemasters, gemeentesekretarissen en wethâlders finânsjes in rige fan petearen foar west, dy’t it konsept-rapport ‘Ynterbestjoerlike gearwurkingskânsen’ as resultaat hie. Dêrnei is der ek in wurksesje organisearre, dêr’t op basis fan de earste resultaten konkrete ferfolchstappen yn ôfpraat binne. Ek is besocht synergy te sykjen tusken gemeentlike beliedsprioriteiten op basis fan de gearstalde koälysje-akkoarten, en oankommende beliedsprioriteiten by it Wetterskip Fryslân likegoed as de provinsje Fryslân. Dêr wurdt yn 2023 fierder ynfolling oan jûn, mei it each op de oansteande Steate- en Wetterskipsferkiezings.
Finânsjes
Nei mutaasjes reserves bedrage de totale baten oer 2022 € 668 miljoen en de totale lêsten € 652,8 miljoen. Yn de ûndersteande tabellen stiet hoe’t de baten en lêsten opboud binne.
Baten
| Ynkomsten | Bedraggen x € 1.000 |
| Provinsjale heffings | 72.777 |
| Utkearing provinsjefûns | 227.523 |
| Dividinten | 26.499 |
| Untfongen rinte | 9.773 |
| Oare algemiene dekkingsmiddels | 4.334 |
| Oare baten | 68.127 |
| Ut ‘e reserves helle | 258.973 |
| Totaal | 668.006 |
Lêsten
As provinsje jouwe wy middels út foar de útfiering fan ferskate taken en aktiviteiten. Foar in part binne dat wetlike taken, lykas op it mêd fan Ferkear en Ferfier, Miljeu, Natuer en Fryske taal. Wy ynvestearje dêrnjonken ek yn ‘autonome’ taken lykas bygelyks Ekonomy, Underwiis en Sport. Wy hawwe dat yn de provinsjale begrutting yn ûndersteande programma’s ferdield. Yn 2022 hat de útfiering fan ús belied laat ta ûndersteande lêsten:
| Lêsten | Bedraggen x € 1.000 |
| Bestjoer | 19.321 |
| Ynfrastruktuer | 235.880 |
| Omjouwing | 155.687 |
| Ekonomy | 34.232 |
| Mienskip | 72.383 |
| Bedriuwsfiering | 89.020 |
| Algemiene dekkingsmiddels en ûnfoarsjoen |
46.305 |
| Totaal | 652.827* |
* Dit bedrach is ynklusyf € 125 miljoen foarming fan reserves
Jierrekkenresultaat
Ut de boppesteande tabellen docht bliken dat de baten heger binne as de lêsten. Nei mutaasjes reserves bedrage de totale lêsten oer 2022 € 652,8 miljoen en de totale baten € 668 miljoen. Dêrmei slút de jierrekken mei in posityf resultaat fan € 15,2 miljoen. Likernôch de helte fan dat resultaat is ûntstien troch frijfal op tydlike budzjetten.
Wy stelle út om mei-inoar € 5,8 miljoen fia resultaatbestimming nei 2023 en lettere jierren troch te skowen. Ien fan dy útstellen is it trochskowen fan de middels foar de WTC gebietsûntwikkeling fan € 4,9 miljoen. As de útstelde € 5,8 miljoen ynset wurdt, dan bedraacht de stân fan de VAR oan de ein fan de begruttingsperioade (2026) € 161,6 miljoen.
Bedriuwsfiering
Ferskate ûndersiken lieten sjen dat it needsaaklik is om de provinsjale organisaasje fierder te ûntwikkeljen. Nei oanlieding dêrfan is in programma organisaasjeûntwikkeling úteinset.
It syktefersom is oprûn, dat strykt mei it lanlike byld. Wichtige oarsaken binne koroana en gryp.