Paragraaf 8. VTH taken

Deze paragraaf bevat een nadere toelichting op de vergunningverlenende -, toezichthoudende en handhavingstaken (VTH taken) van de provincie. 

Gedeputeerde Staten is het bevoegde bestuursorgaan voor de uitvoering van VTH taken. De juridische grondslag hiervoor ligt in landelijke wetgeving en provinciale verordeningen. Voor de uitvoering van deze taken stellen Provinciale Staten verordeningen en Gedeputeerde Staten uitvoeringsbeleid vast. 

De feitelijke uitvoering van VTH taken wordt deels uitgevoerd door GS zelf en deels namens GS door de uitvoeringsdiensten FUMO en Omgevingsdienst Groningen. De FUMO is de Friese omgevingsdienst. De Friese gemeenten en de provincie hebben bij de FUMO een breed pakket aan milieutaken ondergebracht. Dit betreft voornamelijk VTH-taken met daarnaast ook advisering op specialistische terreinen als externe veiligheid, bodem en geluid. De Omgevingsdienst Groningen (ODG) is de omgevingsdienst in Groningen. De ODG is één van de zes omgevingsdiensten die is aangewezen als Brzo -omgevingsdienst (Besluit risoco’s zware ongevallen, onder de Omgevingswet Seveso). Deze dienst is in opdracht van de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe belast met de uitvoering van VTH-taken voor de majeure risicobedrijven. De opdrachtverlening aan beide omgevingsdiensten is vastgelegd in dienstverlenings-overeenkomst (DVO) of samenwerkingsovereenkomst. De dienstverleningsovereenkomsten/werkprogramma’s worden jaarlijks geactualiseerd waarbij veranderingen in regelgeving, uitvoeringsbeleid en mutaties in het bedrijvenbestand worden verwerkt. Over de voortgang en realisatie wordt door beide omgevingsdiensten periodiek aan de provincie gerapporteerd en  afgestemd in een accountoverleg. De resultaten van de uitvoering worden opgenomen in het reguliere VTH-jaarverslag. 

Gedeputeerde Staten hebben aan de ambtelijke provinciale organisatie en aan beide omgevingsdiensten mandaat verleend, zodat zij – binnen de geformuleerde beleidskaders – efficiënt en daadkrachtig de aan hen opgedragen taken kunnen uitvoeren. De mandaat-besluiten worden aangepast aan de nieuwe Omgevingswet en treden gelijktijdig met de Omgevingswet in werking. Over bestuurlijk gevoelige zaken vindt overleg en afstemming met de verantwoordelijk portefeuillehouder plaats. 

Het karakter van het VTH instrumentarium maakt dat er veelal sprake is van een indirecte bijdrage aan de realisatie van doelen binnen de verschillende beleidsvelden. Met de inzet van het VTH instrumentarium is een bijdrage geleverd aan de realisatie van doelen binnen de beleidsvelden: 
    2.3 Instandhouding provinciale infrastructuur; 
    3.1 Natuur en landschap; 
    3.4 Water; 
    3.4 Milieu. 

Het vaststellen van VTH-beleid volgde uit de Wabo en is overgenomen in afdeling 13.2 van het Omgevingsbesluit. In 2019 is besloten dit van toepassing te verklaren op alle VTH taken van de provincie. Het provinciale VTH beleid is opgesteld overeenkomstig de procescriteria die in de Wabo zijn geformuleerd. Deze procescriteria vormen in onderlinge samenhang de VTH beleidscyclus: een dubbele regelkring met een strategische beleidsmatige cirkel en een operationele uitvoerende cirkel. Het programmatische werken en evalueren volgens de beleidscyclus is een wettelijke verplichting. Het vigerende VTH-beleid is in twee documenten vastgelegd:

•   VTH-beleid 2019 – 2023 

Hierin is het algemene beleidskader voor VTH taken vastgesteld. Dit beleidskader beschrijft de uitgangspunten, doelen (wat) en strategieën (hoe) voor de uitvoering van VTH-taken. Dit beleid is van toepassing op alle VTH taken waarvoor GS het bevoegd gezag is.

•   VTH-beleid Fryslân

Dit beleidsdocument bevat het uniforme beleid voor de provinciale en gemeentelijke basistaken die door de FUMO worden uitgevoerd. Op grond van wettelijke bepalingen dient het VTH-beleid voor de basistaken inhoudelijk te zijn afgestemd tussen de provincie en gemeenten op het niveau van de omgevingsdienst. Deze afstemming heeft in Fryslân plaatsgevonden in het Fries Bestuurlijk VTH-overleg. 

De in werking treding van de Omgevingswet is in 2022 en 2023 herhaaldelijk uitgesteld. De voorbereiding op deze complexe wetswijziging lag vooral in de zorg over het functioneren van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Het DSO is essentieel om langs digitale weg vergunningaanvragen en meldingen te doen en deze af te handelen. Medio zomer 2023 heeft de Eerste Kamer de datum van in werking treding vastgesteld op 1 januari 2024. In 2023 is door alle overheden en omgevingsdiensten veel inzet gepleegd op het inrichten van werkprocessen, het maken van nieuwe werkafspraken, het overdragen van dossiers en het opdoen van kennis om met de nieuwe Omgevingswet te kunnen werken. 

Het provinciaal VTH-beleid had een looptijd tot 2023 maar Gedeputeerde Staten heeft besloten om de looptijd met 1 jaar te verlengen, de actualisatie wordt in 2024 opgepakt. Dit vanwege het uitstel van de Omgevingswet. De ervaringen met de VTH-taakuitvoering onder de Omgevingswet kunnen dan worden betrokken bij actualisatie van ons VTH-beleid. 

Het VTH-beleid is conform de procescriteria nader uitgewerkt in het VTH uitvoeringsprogramma 2023. Het jaarlijkse uitvoeringsprogramma bevat een meer gedetailleerde uitwerking van de verwachte resultaten en de daarvoor benodigde inzet vanuit de provinciale organisatie, de FUMO en de ODG. 

In het VTH-uitvoeringsprogramma 2023 zijn indicatoren opgenomen waarover in het VTH-jaarverslag 2023 gerapporteerd zal worden. Via het jaarverslag wordt gerapporteerd aan - en verantwoording afgelegd door - Gedeputeerde Staten over de uitvoering van de VTH-taken. 

Het VTH-uitvoeringsprogramma 2024 wordt begin 2024  ter vaststelling aan Gedeputeerde Staten aangeboden. Het opstellen van dit programma vergt meer tijd, omdat de inhoud moet aansluiten bij de Omgevingswet die op 1 januari in werking is getreden.

Het verbinden van de beleids- en uitvoeringcyclus heeft de afgelopen jaren al de nodige inzet gevraagd. Het werken met indicatoren vraagt om het verzamelen van data en gegevens. Zonder juiste data en gegevens is geen goede verantwoording mogelijk waardoor (bij)sturing en evaluatie van doelen en prioriteiten ook bemoeilijkt wordt. Dit zal voorlopig inzet blijven vragen en onze aandacht vragen. 

De Wet natuurbescherming gaat over houtopstanden, stikstof, soorten en gebieden. We handelen aanvragen van vergunningen, ontheffingen en adviezen af. Op basis van een risicoanalyse voeren wij de VTH-taken voor deze wet uit en brengen onze prioriteiten in de samenwerking met anderen in.
In 2023 is gewerkt aan het verbeteren algemeen vergunningenbeleid en –strategie;  de kwaliteit en volledigheid aanvragen verbeteren; implementatie Omgevingswet en en toezicht en handhaving dossier Stikstof.

In onderstaande paragraaf worden enkele inhoudelijke speerpunten benoemd waaraan in 2023 is gewerkt.

Beleidsontwikkeling (algemeen)
In IPO verband wordt bijgedragen aan verschillende beleidsonderwerpen zoals financiële zekerheid bij afvalbedrijven, zeer zorgwekkende stoffen (ZZS)  en het Inter Bestuurlijk Programma verbetering VTH-stelsel. De provincie Fryslân participeert in verschillende werkgroepen, de resultaten daarvan bereiken via het IPO de uitvoeringspraktijk. 

Financiele zekerheid
Het Beleidskader Financiële zekerheid Omgevingswet is in 2023 landelijk voorbereid en door Gedeputeerde Staten vastgesteld in januari 2024. Het beleidskader is afgestemd met de noordelijke provincies. De zes Seveso omgevingsdiensten voeren de FiZe-pilot uit in 2024-2025. De ODG gaat in de pilot FiZe toepassen op zes bedrijven in Noord-Nederland, waarvan één Fries Seveso bedrijf.

Zeer Zorgwekkende stoffen (ZZS)
Er is input geleverd op de Bestuurlijke IPO agenda ZZS-emissie beleid 2023-2026. De bestuurlijke agenda ZZS geeft een goed beeld van de situatie rondom ZZS, maar wij vragen aandacht voor landelijk zzs beleid voor de afvalbedrijven. En het op elkaar afstemmen van de verschillende lijnen, inclusief het Impulsprogramma Kaderrichtlijn Water (waarbij chemische kwaliteit ook in één van de sporen zit). De noordelijke omgevingsdiensten hebben drie kennismiddagen samen met het RIVM georganiseerd op de thema’s: ZZS …. en Lucht, en Afval en Indirecte lozingen. Fryslân neemt deel aan de in 2023 gestarte IPO werkgroep ZZS, om beleid en projecten op het gebied van ZZS landelijk af te stemmen.

Inter Bestuurlijk Programma verbetering VTH-stelsel
Binnen het Interbestuurlijk Programma Verbetering VTH-stelsel, waarin door Rijk, VNG, IPO en OD-NL een bijdrage wordt geleverd, wordt via 6 pijlers ingezet op diverse verbetering van het VTH-stelsel. De eerste resultaten zijn beschikbaar. Zo is binnen pijler 2 een nieuwe landelijke handhavingsstrategie Omgevingsrecht (LHSO) opgesteld. Deze vervangt de bestaande LHS die ook door de provincie Fryslân werd gevolgd. Gedeputeerde Staten heeft in december 2023 de Beleidsregel handhavingsstrategie Omgevingsrecht vastgesteld. Het landelijke verbeteringsprogramma zal in 2024 ook onze aandacht vragen in de nadere uitwerking van de 6 pijlers en de acties die daaruit voortvloeien.

VTH-beleidscyclus
De werkzaamheden op het gebied van VTH worden door en namens de provincie uitgevoerd conform de zogenaamde Big8-cyclus. De Big8 bestaat uit een operationele en een strategische lus die onderling met elkaar in verbinding staan. In 2023 zijn we begonnen om de Big8 te digitaliseren. Het streven is om de digitalisering in 2024 af te ronden. Daarmee worden onderdelen van de Big8, zoals het jaarwerkprogramma, tussentijdse voortgangsrapportages en jaarverslag op een meer eigentijdse wijze beschikbaar gesteld en de relatie hiervan met aspecten als doelen en kritische parameters (KPI’s) meer inzichtelijk gemaakt. Doel is ook hiermee de hoeveelheid papier te beperken en ‘overlap’ tussen verschillende onderdelen zo veel als mogelijk te voorkomen.

Majeure risicobedrijven  [1]
De uitvoering van vergunningverlening en toezicht en handhaving bij de brzo bedrijven is conform het VTH programma uitgevoerd. Eind 2023 heeft Fryslân nog 14 majeure risicobedrijven. De Noordelijke Maat is in 2023 geëvalueerd. Daarbij is in overwegende mate tevredenheid over de afspraken, wel zijn er een  aantal aanpassingen wenselijk. De provincies Fryslan, Groningen en Drenthe en de ODG hebben afspraken gemaakt om de aanpassingen in de loop van 2024 op te pakken. Er is echter een samenloop met de verbeteringen vanuit het landelijke Interbestuurlijke programma verbetering VTH-stelsel.

Samenwerken
Fries VTH-overleg.  Het Bestuurlijk VTH-overleg is drie keer bijeen geweest. De overleggen vinden in 2023 plaats op de locaties van de deelnemers aan het overleg. Er is vergaderd bij Wetterskip Fryslân, Ameland en Súdwest-Fryslân. Inhoudelijk is de VTH-meerjarenagenda leidend. Zo is gesproken over de veiligheidsaspecten bij energietransitie, de problematiek rond drugsafvaldumpingen, het multisporenprogramma KRW, het actualiseren van de landelijke handhavingsstrategie en de kwaliteitsverordeningen zodat deze aansluiten op de Omgevingswet.
Operationele samenwerking. In Fryslân werken verschillende partners op operationeel gebied met elkaar samen. Voor groen toezicht worden afspraken gemaakt over gezamenlijk optreden en gezamenlijke toezichtsacties in natuurgebieden voorbereidt en uitgevoerd, onder andere met inzet van Politie Noord Nederland, terreinbeherende organisaties Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en It Fryske Gea, Sportvisserij Fryslân en de groene BOA's van de FUMO. Met de provincies Groningen en Drenthe is een gezamenlijk BOA-dag georganiseerd voor alle groene BOA's in Noord-Nederland.
Waddengebied: De actualisatie van het Beheerplan Wadden en de actualisatie van de risico-analyse VTH-taken voor het uitvoeringsprogramma N2000 Waddengebied heeft er toe geleidt dat op verschillende wijze een impuls gegeven wordt aan de uitvoering van de VTH-taken in het Waddengebied onder regie van Rijkswaterstaat en de Beheer Autoriteit Wadden. Vanuit Fryslân wordt in verschillende werkgroepen deelgenomen en een bijdrage aan dit traject geleverd, dit zal in 2024 een vervolg krijgen.

 

[1] Deze majeure risicobedrijven werden aangeduid met “Brzo-inrichtingen”. In de Omgevingswet wordt de term Brzo vervangen door Seveso. Deze benaming is gekoppeld aan de Seveso-richtlijn. Aanleiding tot het opstellen van deze Europese richtlijn was een grote milieuramp (1976) bij een chemische fabriek in het dorp Seveso (Italië) en waarbij grote hoeveelheden dioxine vrijkwam.

Op 23 maart 2022 heeft PS de startnotitie bodembeleid vastgesteld. In de startnotitie is het proces en stappenplan opgenomen om te komen tot een beleidskader met ambities en meetbare doelen. Bodemsaneringen, ook onderdeel van het Bodembeleid, maken onderdeel uit van de VTH taken. Startnotitie-/Transitie Bodembeleid (met bijbehorende budgetten) staat onder de ambitie 'overige' tot het beleid met doelindicatoren is vastgesteld. 

Advisering aan het Rijk inzake de Mijnbouwwetvergunningen is een VTH-taak voor de provincie, het Rijk is de vergunningverlenende instantie. In onze adviezen aan het Rijk maken wij steeds kenbaar tegen nieuwe gaswinning te zijn en hanteren wij het Fries manifest over gas- en zoutwinning.