De oorlog in Oekraïne en de daardoor ontstane onrust op de energiemarkt heeft de wereld rondom energie en energietransitie op zijn kop gezet. Door toegenomen onzekerheid van gaslevering en explosieve prijsstijgingen, wordt de afhankelijkheid van derden pijnlijk duidelijk. Fryslân zet daarom extra in op energiebesparing enerzijds en wil tegelijkertijd in versneld tempo toewerken naar een zelflevermodel voor gas en elektriciteit. Onderwijl blijven de pro-blemen met het elektriciteitsnetwerk om aandacht vragen en kijkt men naar de provincie om een regierol te pakken. Fryslân gaat onverminderd door met haar inzet om in 2050 onafhan-kelijk te zijn van fossiele brandstoffen en al in 2025 een duurzame opwek te hebben gereali-seerd van 25%. In 2023 starten we in ieder geval vijf demonstratieprojecten op voor warmte-transitie en aquathermie. Ook willen we 200 energiescans uitvoeren en leveren we de RES 2.0 op.
Samenvatting
Groen Fryslân
Terug naar navigatie - Groen FryslânDe stikstofaanpak wordt de komende periode vormgegeven via het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Naast de aanpak van stikstof worden hierin de landelijke en provin-ciale doelen ten aanzien van klimaat, water en natuur opgenomen. Essentie is dat landelijk de kwaliteit van de natuur moet worden verbeterd, het watersysteem robuuster en gezonder moet worden gemaakt en op weg naar een klimaatneutraal landelijk gebied. Een forse inzet op natuurherstel en -behoud is ook nodig om zo ruimte te creëren voor duurzame economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Provincies bepalen wat de set aan maatregelen is die nodig is om doelen die gesteld worden te halen. Om daartoe te komen brengen provincies de komende periode partijen in gebieden bij elkaar. Dit vertaalt zich in een gebiedsplan, dat in juli 2023 ingediend moet worden bij het Rijk.
Daarnaast gaan we in 2023 verder met de uitvoering van het Friese Uitvoeringsprogramma Stikstof voor de generieke stikstofreductie van 25% voor alle sectoren.
Binnen het NPLG is water ook een belangrijke drager. Te denken valt aan hydrologische maatregelen voor natuurherstel, het behalen van waterkwaliteitsdoelen of het principe dat wa-ter en bodem leidend worden in ruimtelijke ordening. De provincie werkt samen met Wet-terskip Fryslân via de BOVI (Blauwe Omgevingsvisie)/Blauwe Drager (provinciale visie op een klimaatrobuuste provincie) aan een toekomstvisie waarin dit principe wordt uitgewerkt.
Voor veenweide vinden de komende tijd in de gebieden Hegewarren en Aldeboarn De Deelen een aantal aankopen plaats. Voor de funderingsaanpak besluiten de Staten eind dit jaar hoe de Friese overheden de inwoners van het veenweidegebied kunnen voorlichten en onder-steunen bij onderzoek en aanpak van funderingsproblemen. Verder vindt de uitrol van het aanvalsplan Grutto in twee veenweidegebieden plaats: Aldeboarn De Deelen en Idzegea.
In het kader van het herstelprogramma biodiversiteit werken we toe naar ecologische inge-richte ‘steunlocaties’ van de provincie en nemen biodiversiteit als aandachtsgebied mee in alle lopende programma’s. Ook investeren we in kennisontwikkeling- en deling, bewustwording en educatie over biodiversiteit. Daarnaast maken we activiteitenplan ‘Natuur-inclusief werken’
Agrarisch Fryslân
Terug naar navigatie - Agrarisch FryslânAls landbouwprovincie ondersteunen we boeren op weg naar de 'vijfde groene ster', zoals dat in ons bestuursakkoord is opgenomen. Dat betekent toewerken naar een economisch rende-rende landbouw die natuurinclusief, grondgebonden en circulair is. Onze provinciale Land-bouwagenda ondersteunt boeren om deze transitie te kunnen maken. In 2023 gaan we verder met de concrete uitvoering ervan. Dit doen we met ondernemers, onderzoek/onderwijs en andere overheden onder andere met de oprichting van een Friese Voedselcoöperatie, ver-waarding van grondgebondenheid, het opzetten van een Fries beheerfonds en een coöperatie voor Kringlooplandbouw.
Op 1 januari 2023 gaat het nieuwe GLB-NSP van start. Hierin wordt van de agrarische sector een verhoogde vergroening gevraagd. Als provincie geven we hier uitvoering aan en begelei-den we boeren bij de transitie.
Ondernemend Fryslân
Terug naar navigatie - Ondernemend FryslânOok voor ondernemers zijn het roerige tijden. De effecten van de wereldwijde pandemie ijlen nog na in transport en beschikbaarheid van grondstoffen, door de oorlog in Oekraïne zijn af-zetmarkten onzekerder geworden, er is een groeiend personeelstekort en de inflatie stijgt. Onze ambitie om bij de top 3 van Europa te horen op het gebied van circulaire economie wordt daardoor nog urgenter. We werken aan een economie die bijdraagt aan de brede wel-vaart in Fryslân.
In het ecosysteem gaan we in 2023 vijf investeringsprogramma’s ontwikkelen samen met stakeholders, waarin innovatie en circulaire economie belangrijk aandachtspunten zijn. Via Founded in Friesland gaan we startups/scaleups verder helpen om impact te kunnen maken en daarin duurzaam door te kunnen groeien. Samen met alle noordelijke partijen gaan we in TopDutch 2.0 de noordelijke regio positioneren als een zeer aantrekkelijke vestigingsplek.
We zetten steeds sterker in op Europa: de Friese projectenmachine is van start gegaan en zal onder de naam EuropaPact Fryslân komend jaar werken aan het ontwikkelen van pro-jecten en het aantrekken van Europese middelen.
We gaan door met de inzet op zakelijk toerisme en het spreiden van (recreatieve) toeristen over de provincie en over het jaar. We helpen mee aan het realiseren van educatieve rond-gangen binnen bedrijven en bezoekerscentra. We vergroten de zichtbaarheid en beleefbaar-heid van Fryslân als waterrecreatieve bestemming. We monitoren toeristische data en delen de kennis die dat oplevert met gemeenten en ondernemers.
Leefber Fryslân
Terug naar navigatie - Leefber FryslânFriezen waarderen de leefbaarheid van onze provincie al jaren hoog. Deze waardering komt voort uit de omgeving waarin ze wonen met veel ruimte voor natuur, maar ook door de 'mienskipssin' die onze provincie typeert. En dit willen we graag zo houden. Dit doen we onder andere door het ondersteunen van leefbaarheidsinitiatieven van onderop, vanuit de Mienskip. Vanuit het Iepen Mienskipsfûns (IMF) subsidiëren we dergelijke initiatieven die bijdragen aan de leefbaarheid. We stellen in 2023 het IMF nog drie keer open, waarna het IMF afloopt. We verwachten volgend jaar weer zo'n 250 initiatieven te kunnen bedienen. Hierbij worden meer-dere doelen en opgaven bereikt, zoals ontmoetingsplekken, landschap, cultuurhistorie, biodi-versiteit en duurzaamheid. Daarnaast wordt de methode van DorpsontwikkelMaatschappijen (DOM's) in Fryslân op dit moment verder uitgerold. In 2023 gaan we hier mee door om op die manier de samenwerking tussen gemeenten, dorpen en initiatiefnemers in onze provincie verder te versterken.
In ons sportbeleid gaan we met het Fonds Inclusiviteit stimuleren dat iedereen die dat wil de mogelijkheid heeft om te bewegen en te sporten. We dragen bij aan het project ‘Sport yn Be-weging’, dat zorgt voor een innovatief online platform waar vraag en aanbod op het gebied van sport/ beweging inzichtelijk wordt gemaakt voor de inwoners van Fryslân. Hierdoor daalt de drempel om te gaan sporten of om eens iets nieuws uit te proberen. We voeren lobbyactivitei-ten uit gericht op het binnenhalen van een internationale wielerronde. Zo’n evenement kan een katalysator en kapstok zijn voor het versnellen en vergroten van verschillende (maatschap-pelijke) initiatieven. Topsport inspireert niet alleen, maar een dergelijk evenement draagt bij aan het uitdragen van Fryslân als aantrekkelijke woon- en verblijfsregio.
Op het gebied van 'wonen' staat er in 2023 veel op de planning. Zo voeren we, ook in 2023, samen met gemeenten regie op voldoende woningen en woningen die aansluiten bij de woon-behoefte van de inwoners van Fryslân. Daarnaast gaan we verder met de uitvoering van on-ze Uitvoeringsagenda Wonen en maken we, samen met gemeenten en het Rijk, Woondeals waarin integrale aandacht is voor alle aspecten van de Volkshuisvesting en de wijze waarop we willen samenwerken. Deze vertalen we naar regionale woonagenda’s die we jaarlijks eva-lueren en waar nodig herijken. In 2023 nemen we daarin ook de nieuwe prognoses voor de huishoudensontwikkeling mee. Tot slot werken we aan de versnelling van de woningbouw. Hiervoor willen we een Fries Impulsteam opzetten. We zetten hiervoor middelen uit de Rijks-regeling Flexpools in, aangevuld met middelen van gemeenten en eigen middelen.
Op het gebied van het zorg en het sociale domein is in Fryslân door de sector de Friese Pre-ventie Aanpak ontwikkeld. Ook wordt gewerkt aan het door de provincie gesubsidieerde pro-ject Bloeizone Fryslân. Op 15 plekken in Fryslân zijn bloeizones ontstaan. De bloeizones hebben ook een plek gekregen in diverse Regiodeals, waardoor er weer nieuwe bloeizones bij komen.
Bestemming Fryslân
Terug naar navigatie - Bestemming FryslânDe fiets krijgt in 2023 extra aandacht. We maken afspraken met gemeenten over de realisatie van hoofdfietsroutes over langere afstand. We zetten met een nieuw programma extra in op veilig fietsen voor 70-plussers, zowel op de gewone als op de elektrische fiets. Ook maken we een uitvoeringsprogramma voor het Regionaal Mobiliteitsprogramma voor de komende 2 tot 5 jaar, waarin onder andere de realisatie van ‘hubs' (overstappunten) aan de orde komt, plus de realisatie van nieuwe laadpalen.
We willen afspraken maken met het rijk over onder andere de vervanging van de bruggen over het Prinses Margrietkanaal. Resterende openbaar toegankelijke NABO's (niet actief be-veiligde spoorwegovergangen) worden aangepakt. Daaronder in elk geval de twee waaraan de provincie meebetaalt (Deinum en Wjelsryp).
Het onderhoudsniveau van het provinciale wegen- en vaarwegennet wordt in 2023 verlaagd van ‘7’ naar ‘6’, zoals Provinciale Staten hebben besloten. We sluiten drie nieuwe bruggen aan op de bediencentrale It Swettehûs in Leeuwarden.
In het openbaar vervoer komen we tot een gunning van de Friese busconcessie 2024-2034. Met het Rijk en de provincies Groningen en Drenthe voeren we het MIRT-onderzoek uit naar de Lelylijn. Ook maken we afspraken met het Rijk over de eventuele decentralisatie van de sprinterdienst (trein) Leeuwarden-Zwolle, en van de veerdiensten naar de vier Friese Wad-deneilanden.
Fryslân 2028
Terug naar navigatie - Fryslân 2028Vier jaar na het Culturele Hoofdstadjaar 2018 mocht Fryslân in 2022 de eerste triënnale van Arcadia beleven. Honderd dagen lang stond Fryslân weer even in het teken van cultuur, met paradepaardjes als Bosk en Paradys. Het was meer dan welkom, want na twee moeilijke co-ronajaren stond afgelopen jaar in het teken van herstel. 2023 wordt een belangrijk jaar in de opmaat naar de tweede triënnale in 2025. De eerste culturele producties in de aanloop daar-naartoe moeten volgend jaar al het licht zien.
Fryslân zet door met het stimuleren van het culturele veld, met regelingen zoals Ontwikkeling en Innovatie. Die zetten we ook in 2023 weer open. Verder willen we in 2023 minstens zeven exposities in musea die het Ferhaal fan Fryslân vertellen en willen we 10 kunstinstellingen die een educatief programma aanbieden.
Vanzelfsprekend houdt de Friese Taal onze volle aandacht. We zien dat de inzet op het Fries in het onderwijs zijn vruchten afwerpt en dat het onderwijsveld met enthousiasme meehelpt om Taalplan Frysk 2030 te realiseren. Dat betekent niet dat we achterover kunnen leunen, we moeten blijven werken aan het gebruik van het Fries in alle sectoren. Het sichtberensakkoart en de Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer (BFTK) helpen daarbij. In 2023 gaan we door met Taalplan Frysk en gaan we aan de slag met een nieuwe BFTK 2024-2028. Ook zetten we in op het realiseren van actueel taalbeleid bij de Friese gemeenten. Alle scholen moeten min-stens één keer bezoek hebben gehad van een skoalstiper en we willen drie nieuwe sichtbe-rensprojecten realiseren.
Samenwerkend Fryslân
Terug naar navigatie - Samenwerkend FryslânJuist als middenbestuur weet de provincie dat het draait om het verbinden van de juiste partij-en op verschillende schaalniveaus. Wij willen ons inspannen om de bestaande overheidssa-menwerking te optimaliseren en ons in Fryslân verder ‘als één overheid’ te organiseren. Een duidelijke ontwikkeling in bestuurlijke samenwerking is de verdere opkomst van het gebieds-gericht werken. Samen met partners in de streken geven we de samenwerking daarom op-nieuw vorm. Bij meer integraal werken horen ook meer integrale, bredere budgetten, bijeen gebracht in minder regelingen dan nu.
Het met de samenleving werken aan opgaven vraagt ook duidelijkheid over rollen en kaders bij participatie. In 2023 gaan bovendien nieuwe wetten in (de Omgevingswet en de wet Ver-sterking participatie op decentraal niveau), die overheden verplichten participatiebeleid op te stellen. Met de beleidsbrief participatie wordt hieraan invulling gegeven.
Betaalbaar Fryslân
Terug naar navigatie - Betaalbaar FryslânDe totale lasten in de begroting 2023 bedragen ruim € 482 mln. De meerjarenbegroting neemt de komende jaren echter af naar ruim € 300 mln. De maatschappelijke opgaven zijn echter veel groter en om onze ambities waar te maken, blijven we actief de samenwerking zoeken met onze partners en naar financieringsmogelijkheden van andere partijen, bijvoorbeeld van het Rijk en Europa.
De meerjarenbegroting is structureel sluitend, op de lange termijn (2031) bedraagt het structu-reel begrotingssaldo € 4,0 mln. Om in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen willen we dit verhogen tot structureel minimaal € 5 mln. als ruimte voor het volgende college.
Het vrij besteedbaar deel van de vrij aanwendbare reserve (VAR) bedraagt aan het einde van deze coalitieperiode € 144,3 mln. Dit zijn éénmalige middelen.