Paragraaf 10. Samenwerkingsverbanden

Als provincie werken we op allerlei gebieden en onderwerpen samen, met een reeks aan partners. In het bestuursakkoord 2019-2023 spraken we daarover de volgende ambitie uit: ‘Samenwerking is de norm geworden tussen Friese overheden onderling en tussen overheden en de Friese maatschappij’. 

Als het gaat om ‘gebiedsgerichte’ samenwerking, onderscheiden we drie vormen:

- Vanuit het gebied: er is een  langjarige samenwerkingsstructuur in een gebied waarvan ( de (overheids)partijen in dat gebied voldoende en voldoende regelmatig met elkaar te maken hebben om zo’n vaste structuur lonend te maken. De gemeenschappelijkheid en de gezamenlijke opgaven in het gebied vormen daarmee  de basis voor een (uitvoerings)programma of gebiedsagenda.

- Vanuit thematiek: deze samenwerking komt voort uit het belang gezamenlijk een specifiek thema aan te pakken, waarbij die thema’s aan een specifiek gebied gebonden zijn (bijvoorbeeld verzilting, veenweide, economische ontwikkelagenda’s  ). Vaak overlappen die themagebieden meerdere gebieden met een vaste samenwerkingsstructuur.

- Vanuit de maatschappij: de laatste jaren komen in toenemende mate maatschappelijke initiatieven op. Vaak spelen die zich af in een specifiek geografisch gebied. Daarbij aansluiten als overheid leidt dan ook tot een vorm van gebiedsgerichte samenwerking.
Hieronder volgen enkele voorbeelden van de diverse vormen van samenwerken.

Met het vaststellen van de startnotitie Regionale Samenwerking (november 2020) heeft de provinsje de intentie uitgesproken de bestuurlijke regionale samenwerking de komende jaren te continueren en daarbij maatwerk per regio aan te bieden. De gemeenten vanuit de vijf regio’s hebben ook aangegeven door te willen met een vorm van regionale samenwerking en hebben hiervoor ook voorstellen ingediend.  Ook het coalitieakkoord van Wetterskip Fryslân pleit voor handhaving van de regionale samenwerking.  Gebieds-/streekagenda’s en/of Regiodeals zijn voorbeelden van een regionale samenwerking. 

Hierna is nader ingezoomd op de samenwerking in de regio’s. 

In de regio’s Noordoost Fryslân en Zuidoost Fryslân participeren wij in de regiodeals. In Noordoost wordt met de Versnellingsagenda ingezet op het versterken van de relatie tussen onderwijs en de arbeidsmarkt, het versterken van innovatie en de doorontwikkeling van de publiek-private regionale samenwerking (overheid, onderwijs, ondernemers en bewoners) als bijdrage aan een economisch vitale regio. 

Met het plan Holwerd aan Zee wordt ingezet op het behouden en versterken van de leefbaarheid en werkgelegenheid (recreatie en toerisme) in Holwerd en omgeving. Dit gebeurt door te investeren in de ruimtelijke kwaliteit. Aanvullend aan de regiodeal zal in de regio Noordoost het bestuurlijk samenwerkingsvoertuig Agenda Netwerk Noordoost III (ANNO III) worden gestart. Met een sociaaleconomische analyse van het gebied als basis, wordt de regionale samenwerking in NO Fryslân vooral gericht op volgende twee thema’s en bijhorende opgaven te weten:

Thema 1: Leefbaarheid & vitaliteit
(opgaven: transformatieopgave wonen, maatschappelijke voorzieningen/vastgoed, onderwijs, zorglandschap, bereikbaarheid, leefbaarheid (o.a. DOM’s), gebiedspromotie en economie)
Thema 2: Grien & blau  
(opgaven: klimaatopgaven/adaptatie, energie/warmtetransitie, landbouw en biodiversiteit).

De regiodeal Zuidoost is volop operationeel en zet t/m 2023 in op een leefbaar platteland, vitale kernen en een veerkrachtig landschap door aandacht te besteden aan biodiversiteit en het versterken van de landschaps- en waterstructuren. Tevens wordt ingezet op circulaire economie, recreatie en toerisme en projecten vanuit de Mienskip. De projecten vanuit de mienskip worden, aanvullend aan het Iepen Mienskipfûns, via het zogenaamde Regiofonds Zuidoost Fryslân gesubsidieerd. Het Regiofonds is voortgekomen vanuit de regiodeal en wordt volledig gefinancierd door het Rijk. (€ 900.000)

Regio Noordwest ziet mogelijkheden voor een sociaaleconomische impuls en gebruikt daarvoor als basis het sociaal economisch onderzoek van de gemeenten Harlingen en Waadhoeke van 2020. Hieruit blijkt dat het Bruto Regionaal Product (BRP) in de regio relatief laag is, mede vanwege een beperkt innovatief vermogen en een laag opleidingsniveau. Bovendien is er een flinke vervangingsvraag in arbeid. De provincie wordt gevraagd om hierin mee te denken en waar mogelijk een koppeling te maken met de provinciale opgaven. Ook zijn er contacten met de ministeries BZK en LNV hierover en worden de mogelijkheden voor een propositie/regiodeal verkend.

De regionale samenwerking in Zuidwest Fryslân wordt vorm gegeven via de Gebiedsagenda Súdwesthoeke. De focus hierin zijn de vier opgaven de Friese IJsselmeerkust, Natuur-inclusief Platteland, Vitale Kernen en Stedelijke Zone A6/A7.  

•    Binnen de opgave Friese IJsselmeerkust start in 2021 het project “versterking Friese IJsselmeerkust” waarbij de integrale aanpak gevoed door initiatieven uit de samenleving als basis dient. 
•    Binnen de opgave natuur inclusief platteland is, door gebruik te maken van middelen gekoppeld aan Regiodeal NIL, ook een breed programma ontstaan met breed draagvlak van agrarische sector en de plattelandsbevolking. Voor de uitvoering bundelen we overheidsmiddelen (naast Regiodeal middelen van 4 gemeenten, WSF en Provincie) aan lokale budgetten.
•    Voor de opgave Vitale kernen werken we operationeel al intensief samen waarin intensiever de samenwerking wordt gezocht met maatschappelijke organisaties en naar verbreding richting het sociaal domein.
•    Voor de stedelijk zone A6/A7 wordt gewerkt aan het schrijven van een ambitiekader. Daar worden de uitdagingen van wonen en werken in relatie met mogelijke komst van de Lelylijn in breder perspectief tegen het licht gehouden.

Het werken aan een integrale interbestuurlijk planningsoverzicht van projecten moet gaan opleveren dat er (door synergievoordeel) middelen beschikbaar komen.

Voor de regio Friese Waddeneilanden ondersteunen we het programma Waddeneilanden dat de “brede welvaart” als overkoepelend thema heeft. Het Samenwerkingsverband De Waddeneilanden, de vijf Waddeneilanden, trekt dit programma. De inhoud bestaat uit vijf thema’s, deels op sociaal-economisch gebied (goed wonen & leven, toekombestendig ondernemen en ontwikkelen, optimaal bereikbaar en verbonden) aangevuld met Circulaire Economie en Duurzame Economie. Het programma is nog in ontwikkeling en heeft een beoogde looptijd van 2022 tot en met 2026. Daarnaast willen we afspraken maken met de Friese eilanden en Wetterskip Fryslan over de thema’s die niet zijn opgenomen in het programma, zoals landbouw, natuur, (grond)water, klimaatadaptatie, hoogwaterkering; kortom de groen-blauwe thema’s. 

Initiatieven vanuit de Mienskip weten de provinsje steeds vaker te vinden. Facilitering hiervan vindt o.a. plaats via de uitvoering van het Iepen Mienskipfûns. De beleidsbrief ‘grote integrale maatschappelijke initiatieven’ van 16 september 2020 geeft richting aan hoe we als provincie om willen gaan met majeure maatschappelijke initiatieven zoals de reeds lopende initiatieven Holwerd aan zee www.holwerdaanzee.nl (onderdeel van de regiodeal NO Fryslân) en Tsjûkemar. Provincie, Wetterskip en gemeente De Fryske Marren werken samen met de club van aanjagers van de Tsûkemar aan de uitvoering van projecten in en om het meer, waarbij de regie in het gebied ligt. www.tsjukemarplannen.nl

In de regio’s Noordoost en Noordwest geven we de regionale samenwerking met onze bestuurlijke partners en met private partijen ook vorm door middel van de LEADER aanpak, als onderdeel van het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3). Deze door Europa gesteunde aanpak richt zich op het verbeteren van de leefbaarheid op het platteland en werkt volgens de ‘van onderop’-aanpak. Het POP3 programma, inclusief LEADER kent een transitieperiode om de tijd tot een nieuw NSP en GLB te overbruggen. Dat betekent dat LEADER tot eind 2022 doorloopt. In de tussentijd vinden voorbereidingen voor een nieuw programma plaats.

De Friese Aanpak heeft begin 2021 een doorstart gekregen en wordt voortgezet in 2023. De provincie draagt maximaal €100.000 aan bij tijdens deze periode. Er wordt vooral ingezet op de invoering van de Omgevingswet. Daarnaast kunnen ook andere strategische opgaven onder de DFA worden opgepakt

De bestuurlijke overleggen tussen de provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, Vereniging van Friese Gemeenten (VFG) en de gemeente Leeuwarden ter bevordering van de Friese samenwerking van overheden worden ook in 2023 voortgezet. Naast het afstemmen van actuele zaken, de Friese bestuurdersdag en het bevorderen van ‘horizontaal besturen’, worden ook de laatste ontwikkelingen besproken wat betreft bestuurlijke samenwerking (o.a. omgevingsvisie, regionale energiestrategie, sociaal domein, gemeenschappelijke regelingen) evenals samenwerking in bedrijfsvoering (o.a. lokale belastingen, digitale agenda, Fryske Flekspool).

In het Interbestuurlijk Programma (IBP) spraken Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen begin 2018 in aansluiting op het regeerakkoord af om samen een aantal grote maatschappelijke opgaven aan te pakken. In het bestuursakkoord in 2019 stelden we aan onze medeoverheden voor op thema’s als de gevolgen van klimaatverandering (klimaatadaptatie) en de vitaliteit van het platteland een gemeenschappelijke strategie te bepalen.
Bij Kamermotie is afgesproken dat voorafgaand aan de kabinetsformatie overleg met de decentrale overheden plaatsvindt om de uitvoerbaarheid van de afspraken in een regeerakkoord, al dan niet uitgewerkt in bestuursakkoorden (of een opvolger van het integrale IBP) gezamenlijk te bepalen.
De 3 koepelorganisaties Interprovinciaal Overleg (IPO), Unie van Waterschappen (UvW) en VNG hebben opnieuw de handen ineen geslagen om te komen tot een gemeenschappelijke agenda voor de kabinetsperiode vanaf 2021. Wonen, economie en klimaat zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar en de grote opgaven die hier bij horen hebben een slim gecombineerde en gezamenlijke aanpak nodig in de regio. Die gebiedsgerichte samenwerking werkt alleen onder de juiste voorwaarden en met goede financiële afspraken. Binnen dit kabinetsaanbod ‘Krachtig groen herstel voor Nederland’ kunnen de provincies – democratisch gelegitimeerd, regionaal, samenhangend – bijdragen aan een effectieve aanpak voor herstel.