Deze paragraaf bevat een nadere toelichting op de vergunningverlenende -, toezichthoudende en handhavingstaken (VTH taken) van de provincie. Sinds de inwerkingtreding van de Omgevingswet is de term VTH vervangen door U&H: uitvoering en handhaving.
Uitvoering is het nieuwe begrip voor vergunningverlening, onder Handhaving valt zowel toezicht als handhaving. Voor de leesbaarheid zal in deze paragraaf ook nog het begrip VTH-taken worden gehanteerd.
Gedeputeerde Staten is het bevoegde bestuursorgaan voor de uitvoering van VTH taken. De juridische grondslag hiervoor ligt in landelijke wetgeving en provinciale verordeningen. Er zijn ook overeenkomsten op basis waarvan GS een rol heeft, bijvoorbeeld het Schone Lucht Akkoord (SLA).
De feitelijke uitvoering van VTH taken wordt deels uitgevoerd door GS zelf en deels namens GS door de uitvoeringsdiensten FUMO en ODG.
Bij de FUMO (Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing) is een breed pakket aan milieutaken ondergebracht. Dit betreft voornamelijk VTH-taken en de advisering op specialistische terreinen als externe veiligheid, bodem en geluid.
De ODG (Omgevingsdienst Groningen) is één van de zes omgevingsdiensten die is aangewezen als Brzo -omgevingsdienst (Besluit risico’s zware ongevallen, onder de Omgevingswet is Seveso geworden). Deze omgevingsdienst is onder meer belast met de uitvoering van VTH-taken voor de majeure risicobedrijven in de drie Noordelijke provincies.
Gedeputeerde Staten hebben aan de ambtelijke provinciale organisatie en de FUMO en ODG mandaat verleend, zodat zij de aan hen opgedragen taken kunnen uitvoeren. Over gevoelige zaken vindt overleg en afstemming met de verantwoordelijk portefeuillehouder plaats. In het Interbestuurlijk Programma Versterking VTH stelsel (IBP VTH) wordt een landelijk, uniform mandaat voorbereid.
Het karakter van het VTH instrumentarium maakt dat er veelal sprake is van een indirecte bijdrage aan de realisatie van doelen uit de verschillende beleidsvelden. De basisgedachte is dat normconform gedrag, een goede naleving van wet- en regelgeving, bijdraagt aan veiligheid, gezondheid en een duurzame leefomgeving. Zo versterkt een goede uitvoering van VTH taken de naleving van wet- en regelgeving en wordt met de inzet van het VTH instrumentarium bijgedragen aan de realisatie van doelen uit de beleidsvelden:
Voor de uitvoering van de VTH taken stellen Provinciale Staten verordeningen (zoals de Omgevingsverordening en de Wadloopverordening) en Gedeputeerde Staten uitvoeringsbeleid (VTH-beleid/ U&H strategie) vast. Het vaststellen van VTH-beleid volgde uit afdeling 13.2 van het Omgevingsbesluit.
Het beleid is in de volgende documenten vastgelegd:
Wat willen we bereiken?
De wet- en regelgeving waarin GS als het bevoegde gezag is aangewezen bevat specifieke doelen. GS heeft medebewind voor deze landelijke regelgeving en streeft op deze doelen goede naleving na.
De Omgevingswet biedt overheden keuzeruimte om doelen voor de leefomgeving te bereiken. In de POVI is een strategische en lange termijn visie voor de fysieke leefomgeving opgenomen. Vanuit het Rijk wordt gewerkt aan een Nationaal Milieu Programma wat vertaald dient te worden naar regionaal niveau. Deze vertaling vindt zijn weg via de instrumenten uit de VTH-beleidscyclus en wordt uitgewerkt in de U&H strategie. Daarin is voor verschillende onderwerpen nader uitgewerkt op welke wijze een bijdrage wordt geleverd aan wettelijke en andere beleidsdoelen door een goede uitvoering van de wettelijke taken vergunningsverlening, toezicht en handhaving en wordt een bijdrage geleverd aan een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving. Daarom wordt een versterking en borging van de VTH beleids- en operationele cyclus nagestreefd.
De U&H strategie is uitgewerkt in een operationele uitvoeringsprogramma. Het jaarlijkse uitvoeringsprogramma bevat een meer gedetailleerde uitwerking van de verwachte resultaten en de daarvoor benodigde inzet vanuit de provinciale organisatie, de FUMO en de ODG. In jaarverslagen wordt na afloop gerapporteerd aan - en verantwoording afgelegd door - Gedeputeerde Staten over de uitvoering van de VTH-taken. Het verslag is tevens een belangrijk evaluatiemoment: ligt de uitvoering op koers, is er aanleiding om te (her)prioriteren en/of doelen bij te stellen.
Hieronder worden enkele inhoudelijke speerpunten benoemd:
• Beleidsontwikkeling
Er wordt in IPO-verband bijgedragen aan de ontwikkeling van (landelijk) VTH-beleid. Daarbij sluiten wij aan bij de programmalijnen uit de bestuurlijke IPO-agenda Ruimte en leefomgeving (2024-2028). Binnen deze programmalijnen vallen onderwerpen als gezonde leefomgeving, veilige leefomgeving, externe veiligheid, vervoer gevaarlijke stoffen, drugsafvaldumpingen, varend ontgassen, circulaire economie en VTH, klimaat en VTH, zeer zorgwekkende stoffen, financiële zekerheidstelling, diepe plassen, VTH-stelsel en Nationaal Milieuprogramma.
• De doorontwikkeling van het VTH-stelsel
Dit krijgt een impuls naar aanleiding van de aanbevelingen die voorvloeien uit het rapport “Om de leefomgeving” van de Commissie Van Aartsen. De aanbeveling uit dit rapport zijn omgezet in een interbestuurlijk programma (IBP VTH) waaraan vanuit het Rijk, VNG, IPO en OD-NL een bijdrage is geleverd. In 2024 zijn de nodige besluiten genomen die de komende jaren verder geïmplementeerd moeten worden zoals de financieringsystematiek van de omgevingsdiensten, een landelijk uniform modelmandaat, robuustheidscriteria, ontwikkelen van een kennisinfrastructuur en adequate informatie-uitwisseling en monitoring. Hierbij is samenwerking binnen de VTH-keten en een regionale versterking van de uitvoeringspraktijk een belangrijk uitgangspunt om te komen tot de gewenste robuuste omgevingsdiensten.
• Majeure risicobedrijven
Fryslân kent 14 majeure risicobedrijven (peildatum 1 januari 2024). De uitvoering van VTH-taken bij deze bedrijven is, zoals eerder aangegeven, opgedragen aan de ODG. De uitvoering van deze taken vindt plaats overeenkomstig de productie- en kwaliteitsnorm “Noordelijke Maat” zoals die tussen de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe met de ODG is overeengekomen.
• Samenwerken
o Fries VTH-overleg. Gedeputeerde Staten hebben de wettelijke taak tot coördinatie en afstemming tussen overheden en andere organisaties in Fryslân die betrokken zijn bij de uitvoering van VTH-taken. Deze samenwerking heeft een beleidsmatig en kaderstellend karakter. De onderwerpen komen voort uit de meerjarenagenda, aangevuld met actuele thema’s.
o Operationele samenwerking. Als provincie werken we veel en intensief samen met andere overheden, uitvoeringsorganisaties en andere instanties in concrete zaken. Deze samenwerking is erop gericht om daar waar nodig krachtdadig en als één overheid te kunnen acteren. Wij doen dit zowel in: