Paragraaf 4. Financiering en beleggingen

Deze paragraaf gaat over het beheer van de financiële middelen (treasury), de revolverende middelen en de risicobuffer ter dekking van de risico’s revolverende middelen.

De kaders voor het op een verantwoorde manier beheren van de financiële middelen zijn vastgelegd in het Treasury Statuut en de Wet Financiering decentrale overheden (Fido). Het Treasury Statuut bevat de kaders en richtlijnen voor risicobeheer, financiering, werkkapitaalbeheer, rapportage en verantwoording, bevoegdheden en controles. 

Het EMU-saldo is het saldo van de inkomsten en uitgaven gedurende het jaar en is gebaseerd op de begroting, zie bijlage 6. Samen met de vrijval van de (langlopende) uitzettingen vormt het EMU-saldo het financieringssaldo, zie tabel 1.  

Een positief financieringssaldo duidt op een overschot van de liquide middelen voor betreffende jaar. Een negatief financieringssaldo wordt aangevuld vanuit de liquide middelen, het belegde vermogen of door het aantrekken van een lening. De provincie heeft de komende jaren voldoende middelen beschikbaar.

Tabel 1: Overzicht financieringssaldo

Beleggingen Nuon-vermogen
In de afgelopen jaren zijn de middelen die zijn verkregen uit de verkoop van Nuon Energy voor een groot deel belegd. De provincie heeft beleggingen in de vorm van leningen aan decentrale overheden, deposito's bij de schatkist en Hybride kapitaal (achtergesteld vermogen voor een sectorbank waarvan de provincie aandeelhouder is). De niet belegde gelden zijn ondergebracht bij de schatkist op de rekening courant van de provincie. 

Lenen aan decentrale overheden
In 2016 hebben Provinciale Staten besloten om leningen te gaan verstrekken aan decentrale overheden. Het verstrekken van leningen aan decentrale overheden is een alternatief voor het schatkistbankieren.

Het saldo van het verstrekte leningen aan decentrale overheden bedraagt medio 2024: € 19,7 mln. 

Hybride kapitaal
Provincie Fryslân heeft € 50 mln. Hybride kapitaal verstrekt aan de Nederlandsche Waterschapsbank (NWB). Hybride kapitaal is een achtergestelde lening die voor de bank meetelt tot het eigen vermogen. Provincie Fryslân is medeaandeelhouder van de NWB en de kapitaalverstrekking vindt plaats vanuit de publieke taak. Door het Hybride kapitaal kan de bank de functie van kapitaalverstrekkers aan decentrale overheden en semipublieke instellingen blijven uitoefenen.

Het saldo van het verstrekte Hybride kapitaal bedraagt medio 2024: € 50 mln. 

Schatkistbankieren
Sinds de invoering van het schatkistbankieren kunnen de provinciale middelen bij het agentschap worden belegd in (langlopende) deposito’s of op de rekening courant worden aangehouden. De rentepercentages van de schatkist zijn gekoppeld aan de Nederlandse kapitaalmarktrente en de rente van de ECB. De rentevergoedingen zijn, na jarenlang zeer laag te zijn geweest, sterk opgelopen. Hierdoor kan er weer rendement op deposito’s worden behaald en wordt er over het rekeningcourant-tegoed ook weer rente vergoed. 

Het saldo van de liquide middelen en deposito’s bij de schatkist bedraagt medio 2024 € 224,7 mln.

Financieringen
Door het verkregen Nuon-vermogen heeft provincie Fryslân vooralsnog geen financieringsbehoefte. Er is vanwege de kapitaalversterking van Alliander (€ 76,5 mln.) een lineaire lening van € 76 mln. afgesloten om een toekomstige liquiditeitsbehoefte te voorkomen.

Tabel 2: Gemiddelde omvang belegd vermogen

Rentebaten
Onder ‘rentebaten lang’ staan de rentevergoeding voor de hybride lening die is verstrekt aan de  Nederlandse Waterschapsbank en de rentebaten van de lenen aan decentrale overheden. Ook wordt er vanwege een lineaire lening met een negatief rentepercentage van -/- 0,01% een bescheiden rente ontvangen. 

Onder ‘rentebaten kort’ staan de rentevergoedingen die de provincie ontvangt voor kortlopende deposito's bij de schatkist en het in rekening courant aanhouden van liquiditeiten binnen de schatkist.

Rentelasten
Provincie Fryslân heeft vooralsnog geen financieringsbehoefte. De bedragen onder ‘rentelasten lang’ betreffen de rentevergoedingen aan het Nazorgfonds stortplaatsen over de bij de provincie ondergebrachte gelden.

In de onderstaande tabel staat de meerjaren prognose van de rentebaten op het belegde vermogen en de verwachte rentelasten weergegeven.

De rentelasten hebben betrekking op het Nazorgfonds Stortplaatsen Fryslân. De huidige regeling is dat het Nazorgfonds de gelden onderbrengt bij provincie Fryslân en hierover een rentevergoeding van 4,25% ontvangt. Deze regeling eindigt per 31/12/2024. Omdat er nog geen besluit is genomen over de regeling na 2024 is voorzichtigheidshalve rekening gehouden met rentelasten voor de jaren 2025 en volgende. 

Tabel 3: rentebaten en -lasten

In het kader van de publieke taak zetten we diverse middelen uit als revolverende middelen. Daarnaast worden de ontwikkelingen bij het Fûns Skjinne Fryske Enerzjy B.V. (FSFE) en de Friese Ontwikkelingsmaatschappij B.V. (FOM) in deze paragraaf nader toegelicht.

Hierna volgt een overzicht van de stand van zaken van de revolverende middelen bij de provincie. Hierbij is aangegeven wat er tot op heden is uitgezet en wat er in totaliteit mag worden uitgezet. Bij de bepaling van de omvang van het financiële risico in de paragraaf weerstandsvermogen wordt naast de reeds uitgezette middelen ook rekening gehouden met een deel van de nog uit te zetten middelen.

Tabel 4: overzicht revolverende middelen

Ter dekking van de risico’s bij de uitgezette revolverende middelen houden wij een risico buffer aan van ca. € 100 mln.. De lijn is dat we een 1/3 van de uit te zetten revolverende middelen in de risicobuffer aanhouden. 

De risicobuffer wordt aangevuld met een hogere rentevergoeding dan de rendementsderving die wij daadwerkelijk ontvangen van derden. Mochten de uitgezette middelen uiteindelijk niet terugkomen dan brengen we deze middelen ten laste van de risicobuffer. De stand van de risicobuffer is als volgt:

Fûns Skjinne Fryske Enerzjy BV
Op 16 oktober 2013 heeft PS aan gegeven geen wensen en bedenkingen te hebben t.a.v. het instellen van Fûns Skjinne Fryske Enerzjy besloten vennootschap (FSFE). FSFE is op 2 september 2014 opgericht voor een periode van 15 jaar en de provincie is enig aandeelhouder. Het doel van het fonds is het financieren van projecten op het gebied van duurzame energie. Hiervoor heeft het een budget van € 90 mln.. Eind mei 2024 is hiervan nog € 15,3 mln. niet getrokken voor financiering van energieprojecten. 
 
Het fonds heeft met het PS-besluit van 26 januari 2022 voor twee provinciale maatschappelijke doelen de opdracht gekregen om een substantiële bijdrage te verlenen namelijk:  
-    33% duurzame energieproductie in 2030;
-    In 2030, 25% energiebesparing t.o.v. 2010.

PS heeft daarbij aan GS tevens de opdracht te geven om medio 2023 te komen met een voorstel omtrent een mogelijke verlenging van de looptijd van het fonds en hierbij ook inzicht te geven in de verwachte consequenties en extra financieringsbehoefte van het fonds, inclusief mogelijke dekkingsvoorstellen. Het voorstel over een mogelijke verlenging zal in het laatste kwartaal van 2024 aan u worden voorgelegd. 

In 2024 verwacht FSFE aan deze provinciale bij te dragen middels €17 mln. aan financieringen.  In het eerste kwartaal van 2024 heeft FSFE voor €4,3 mln. aan projecten verstrekt.

Financieel heeft het fonds een negatief resultaat behaald van € 295.000,-.  Dit heeft vanwege positieve resultaten in voorgaande jaren niet geleid tot een afwaardering in de provinciale jaarrekening 2023. 

Friese Ontwikkelingsmaatschappij BV
Op 24 januari 2018 heeft PS ingestemd met de uitbreiding van de Friese Ontwikkelingsmaatschappij besloten vennootschap (FOM). FOM heeft daarmee de beschikking over een provinciaal budget van € 30,9 mln. verdeeld over de thema’s: Innovatie maximaal € 12 mln., Groei maximaal € 12 mln., Export maximaal € 3 mln., Starters maximaal € 2,5 mln. en Ondernemersimpuls € 1,4 mln.. Eind mei 2023 is hiervan nog € 13,7 mln. niet getrokken voor financiering.  De provincie is daarmee enig aandeelhouder in de FOM BV. Doel van het fonds is het verstrekken van financieringen middels garanties, (achtergestelde) leningen en/of participatie aan ondernemingen actief binnen het grondgebied van de provincie Fryslân. Eind 2023 heeft de FOM 40 Friese ondernemingen met een financiering in de portefeuille. 

In 2023 heeft  de FOM een negatief resultaat behaald die heeft geleid tot een afwaardering in de provinciale jaarrekening 2023 van € 2,8 mln.

Dit onderdeel is bedoeld om inzicht te geven in rentelasten die direct verband houden met een beleidsveld of opdracht. Bij provincie Fryslân worden geen leningen afgesloten voor de financiering van een beleidsveld of opdracht.

Het renteresultaat bestaat zowel uit de rentebaten op overtollige Treasury middelen als de overige rentebaten van leningen aan Alliander, Breedband, Windpark Fryslân, etc. 

 

In deze paragraaf worden de belangrijkste risico’s voor Treasury management van de provincie Fryslân beschreven.

Renterisico
Vanuit de Wet Fido worden richtlijnen gegeven voor het renterisico op korte en lange financiering. Zo wordt het risico op kortlopende financieringen beperkt met een zogenoemde kasgeldlimiet (7% van de begrotingsomvang) en geldt voor de langlopende financieringen een renterisiconorm. 

In verband met de verkoop van de aandelen Nuon en de hiermee samenhangende toestroom van geldmiddelen, verwachten we de komende jaren geen lang- of kortlopende geldleningen aan te hoeven trekken. Daarom zijn zowel de kasgeldlimiet als de renterisiconorm van de Wet Fido voor de provincie Fryslân de komende jaren niet relevant.

In de begroting wordt rekening gehouden met rentebaten uit het belegde vermogen. Fluctuaties van de rente op de kapitaalmarkt kunnen van invloed zijn op het verwachte rendement voor nieuwe beleggingen en bestaande beleggingen in geval van renteherziening. Bij de huidige beleggingen vindt geen tussentijdse renteherziening plaats en daarnaast worden er vooralsnog geen nieuwe langlopende beleggingen gedaan. Daardoor is het renterisico voor de provincie nihil.

Koersrisicobeheer
De provincie belegt haar overtollige middelen alleen in vastrentende waarden zoals daggeld, obligaties en deposito’s. Het beleggen in aandelen, uitsluitend voor het behalen van een rendement, is niet toegestaan. Tevens wordt er uitsluitend belegd in financiële waarden in euro’s. Hierdoor is het valutakoersrisico minimaal.

Kredietrisicobeheer
Sinds 15 december 2013 is het verplichte schatkistbankieren van kracht en dienen alle middelen te worden ondergebracht / belegd bij het agentschap van het ministerie van Financiën, uitgezonderd het verstrekken van leningen aan decentrale overheden en uitzettingen uit hoofde van de publieke taak. Een groot deel van het vermogen van de provincie wordt aangehouden bij de schatkist, waardoor het kredietrisico voor de provincie zeer laag is. Het kredietrisico over de leningen verstrekt aan decentrale overheden en de hybride kapitaal verstrekkingen aan de sectorbanken (met AAA-rating) zijn ook zeer laag.

Debiteurenbeheer
Voor het debiteurenbeheer betreffende de levering van goederen en/of diensten hanteert de provincie een strikt beleid van herinnering en aanmaning. Indien de debiteur nalatig blijft, wordt de vordering overgedragen aan een incassobureau.

De afgelopen jaren is de rente gestegen door de aantrekkende economie, oplopende inflatie  en de renteverhogingen van de ECB. 

Geldmarktrente (kortlopende deposito's < 1 jaar)
De geldmarktrente is door de renteverlaging van de ECB begin juni iets gedaald. De verwachting is dat de geldmarktrente verder gaat afnemen als de ECB de rente verder verlaagd in de tweede helft van 2024 en in 2025. Door de hoge niveaus van de korte rente worden de gelden van de provincie momenteel kortlopend belegd of in rekening courant bij de schatkist aangehouden. 

De rentevergoeding voor het aanhouden van overtollige liquiditeiten bij de schatkist is medio 2024: 3,7%.

Kapitaalmarktrente (langlopende deposito's > 1 jaar)
De kapitaalmarktrentes zijn dit jaar iets gestegen, maar de rentetarieven zijn nog steeds lager dan de tarieven voor geldmarkt.  De verwachting is dat dit op termijn zal normaliseren en de langlopende rente weer hoger zal zijn dan de kortlopende rente. Dan is het ook weer interessant om gelden voor een langere periode te beleggen.

De Nederlandse kapitaalmarktrente voor de periode van 10 jaar bedraagt medio 2024: 2,8%.