Home Tweede bestuursrapportage Programma 4: Economie 4.5 Toerisme en recreatie

Programma 4: Economie

4.5 Toerisme en recreatie

Begroting

Wat willen we bereiken?

We willen meer verschillende bezoekers, die vaker komen en langer blijven. Dát is goed voor de Friese economie en is de kern van ons beleid. De beleidsbrief “Gastvrijheidseconomie” is de basis voor onze inzet op dit beleidsterrein.

Bezoekers dragen ongeacht hun oogmerk bij aan de Friese economie. De redenen voor hun bezoek zijn zeer uiteenlopend: om te recreëren, voor de toeristische beleving, voor de cultuur, voor zakelijke redenen, congressen en business events en voor bezoek aan (studerende) familie of vrienden. Een bezoek kan ééndaags of meerdaags zijn. Iedere bezoeker biedt elke ondernemer in de gastvrijheidssector de kans om omzet te maken. De gewenste groei van bezoekers stelt die ondernemer voor een uitdaging en stelt ook voorwaarden.

Om bezoekers te krijgen en gastvrij te onthalen ligt onze focus op drie lijnen:

1. Zichtbaarheid
De provinciemarketing is gericht op Fryslân en de Wadden, met als accent LF18. Merk Fryslân werkt aan de hand van een meerjarige provinciale opdracht voor de periode 2017, 2018 en 2019.

Daarnaast richten we ons onder meer op Internationale Marketing van de Nieuwe Afsluitdijk, het Woudagemaal en Museum Dr8888, als onderdeel van de Holland Branding Strategie (Metrolijnen). En met het Hospitality programma wordt marketing en ondernemerschap gestimuleerd om acties te nemen voor het vergroten van bezoekersaantallen en gastvrijheidsbeleving.

2. Ondernemerschap
We zorgen ervoor dat de ontwikkelagenda Recreatie en Toerisme in uitvoering is. Ondernemers, onderwijs en onverheden werken samen aan het vergroten van het ondernemend en innovatief vermogen in de gastvrijheidsbrache. Daarnaast is de Toerisme-alliantie – waarin koplopers uit de toeristische branche actief vertegenwoordigd zijn – operationeel. Ook hebben de branches watersport en verblijfsrecreatie hun eigen visie geformuleerd.

3. Omgeving, gebieden & infrastructuur
We geven uitvoering – onder regie van de Marrekrite – aan het Actieplan Fiets. Daarnaast starten we met de realisatie van de Eflstedenwandelroute en geven we uitvoering aan het Interregprogramma voor de Wadden.

Welke resultaten willen we in 2018 behalen?

Zichtbaarheid

Er is een online portal/website die gekoppeld is aan de Koepeldatabase, de database voor de Gastvrijheidseconomie, die onderdeel uitmaakt van de nieuwe portal/website die in 2017 door Merk Fryslân is gelanceerd (merkfryslan.nl).
Een coalition of the willing fungeert als platform voor alle partijen in de mienskip die zich hard willen maken voor provinciemarketing.
Er ligt een Plan van Aanpak voor grensoverschrijdende marketing op het grensgebied van Drenthe en Fryslân opgesteld door de regionale partners, waarmee we willen bereiken dat voor het grensgebied Fryslân/Drenthe een gezamenlijke marketingcampagne uitgevoerd kan worden.
In maart 2018 opent het Afsluitdijk Wadden Center op Kornwerderzand zijn deuren. Zie voor meer informatie de paragraaf Grote projecten (project De Nieuwe Afsluitdijk)
We dragen bij aan de realisatie van het kunstwerk ‘Paard van Fryslân’

Ondernemerschap

In het kader van de Ontwikkelagenda Recreatie en Toerisme wordt de lange termijnagenda van het innovatieprogramma van de gastvrijheidssector opgesteld, waarbij ondernemers, onderwijs en overheden middels het triple helixmodel samenwerken.
De Toerismealliantie is operationeel en voert de lange termijnagenda uit van het innovatieprogramma voor de gastvrijheidssector.
Wij stimuleren de branches watersport en verblijfsrecreatie waar nodig, bij het maken van deze visie, bijvoorbeeld door overleg of onderzoek. In deze visie wordt duidelijk op welke wijze deze branches willen investeren in hun toekomst.

Omgeving, gebieden & infrastructuur

Vanuit het Actieplan Fiets willen we:
- witte vlekken in wandel- en fietsnetwerken wegwerken;
- de verbinding van netwerken van fietsknooppunten verbeteren.
In 2018 blijven deelnemers in de gemeenschappelijke regeling Marrekrite, om op basis van behoefte (aard, kwaliteit en ligging) het aanbod van aanlegvoorzieningen in stand te houden.
Cultuur- en Plattelandstoerisme: de beschikbare gelden worden ter beschikking gesteld aan de hand van een met de mienskip gerealiseerde verdeelsystematiek.
2018 is het tweede pilotjaar van de gratis OV-kaart en dit jaar wordt de kaart over de gehele provincie uitgerold.
Door actieve projectverwerving wordt ingezet om een substantieel deel van het beschikbare budget van het Investeringskader Waddenfonds tot besteding te brengen in de Friese Waddenregio, ten behoeve van een krachtige marketing Waddenwereld Erfgoed en versterking van de cultuurtoeristische beleving van de Waddenkust.
Het Friese Meren Project is afgerond (met de laatste lopende projecten bij gemeenten: Bestedingen aan de Wal en Grenzeloos Varen).

Monitoring
Jaarlijks brengen wij een monitoringsrapportage recreatie en toerisme uit over de periode ’16 t/m ‘19. In 2019 voeren wij een evaluatie uit waarin aan de orde is:

de effecten van de uitvoering van Beleidsbrief Gastvrijheidseconomie op de mienskip;
voor zover dat redelijkerwijs te achterhalen is: de toegevoegde waarde van de beleidsbrief aan de verandering in de Fryske mienskip.

De hiervoor benodigde informatie over ontwikkelingen en trends ontsluiten wij via reguliere metingen, thema-onderzoek of deelmetingen en evaluatieonderzoek.

Wat mag het kosten?

Onderstaand kadernotavoorstel is verwerkt in bovenstaande tabel

Het kadernotavoorstel Paard van Fryslan bedraagt € 250.000,-. Het totaaloverzicht aan kadernotavoorstellen staat in bijlage 10.

Eerste bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Zichtbaarheid
1.	Er is een online portal/website die gekoppeld is aan de Koepeldatabase, de database voor de Gastvrijheidseconomie, die onderdeel uitmaakt van de nieuwe portal/website die in 2017 door Merk Fryslân is gelanceerd (merkfryslan.nl).
2.	Een coalition of the willing fungeert als platform voor alle partijen in de mienskip die zich hard willen maken voor provinciemarketing.
3.	Er ligt een Plan van Aanpak voor grensoverschrijdende marketing op het grensgebied van Drenthe en Fryslân opgesteld door de regionale partners, waarmee we willen bereiken dat voor het grensgebied Fryslân/Drenthe een gezamenlijke marketingcampagne uitgevoerd kan worden.
4.	In maart 2018 opent het Afsluitdijk Wadden Center op Kornwerderzand zijn deuren. Zie voor meer informatie de paragraaf Grote projecten (project De Nieuwe Afsluitdijk)
5.	We dragen bij aan de realisatie van het kunstwerk ‘Paard van Fryslân’
	Ondernemerschap
6.	In het kader van de Ontwikkelagenda Recreatie en Toerisme wordt de lange termijnagenda van het innovatieprogramma van de gastvrijheidssector opgesteld, waarbij ondernemers, onderwijs en overheden middels het triple helixmodel samenwerken.
7.	De Toerismealliantie is operationeel en voert de lange termijnagenda uit van het innovatieprogramma voor de gastvrijheidssector.
8.	Wij stimuleren de branches watersport en verblijfsrecreatie waar nodig, bij het maken van deze visie, bijvoorbeeld door overleg of onderzoek. In deze visie wordt duidelijk op welke wijze deze branches willen investeren in hun toekomst.
	Omgeving, gebieden & infrastructuur
	Vanuit het Actieplan Fiets willen we:
9.	witte vlekken in wandel- en fietsnetwerken wegwerken;
10.	de verbinding van netwerken van fietsknooppunten verbeteren.
11.	In 2018 blijven deelnemers in de gemeenschappelijke regeling Marrekrite, om op basis van behoefte (aard, kwaliteit en ligging) het aanbod van aanlegvoorzieningen in stand te houden.
12.	Cultuur- en Plattelandstoerisme: de beschikbare gelden worden ter beschikking gesteld aan de hand van een met de mienskip gerealiseerde verdeelsystematiek.
13.	2018 is het tweede pilotjaar van de gratis OV-kaart en dit jaar wordt de kaart over de gehele provincie uitgerold.
14.	Door actieve projectverwerving wordt ingezet om een substantieel deel van het beschikbare budget van het Investeringskader Waddenfonds tot besteding te brengen in de Friese Waddenregio, ten behoeve van een krachtige marketing Waddenwereld Erfgoed en versterking van de cultuurtoeristische beleving van de Waddenkust.
15.	Het Friese Meren Project is afgerond (met de laatste lopende projecten bij gemeenten: Bestedingen aan de Wal en Grenzeloos Varen).
	Monitoring
	Jaarlijks brengen wij een monitoringsrapportage recreatie en toerisme uit over de periode ’16 t/m ‘19. In 2019 voeren wij een evaluatie uit waarin aan de orde is:
16.	de effecten van de uitvoering van Beleidsbrief Gastvrijheidseconomie op de mienskip;
17.	voor zover dat redelijkerwijs te achterhalen is: de toegevoegde waarde van de beleidsbrief aan de verandering in de Fryske mienskip.

Toelichting:

3. De focus van Merk Fryslân ligt op dit moment vooral op de Wadden en overig Fryslân. Daarnaast levert Merk Fryslân dit jaar een extra inspanning in het kader van LF2018. Om die reden schuift de uiteindelijke realisatie van het plan van aanpak voor een grensoverschrijdende marketing waarschijnlijk wat op in de tijd. We zijn al wel met interprovinciale partners in gesprek over grensoverschrijdende marketing, en wij zijn er enthousiast over om hier gezamenlijk invulling aan te geven. Wij betrekken Merk Fryslân hierbij.

5. 2018 vormt het jaar dat de betreffende stichting de plannen moet concretiseren, inclusief financieringsvoorstel. Wij hebben hier een bijdrage van € 50.000,- voor beschikbaar gesteld. Realisatie moet in 2019 plaatsvinden. Het is nog onzeker of de stichting de voorbereidende fase tijdig afrond en de financiering volledig sluitend krijgt.

8. Wij zijn met verschillende partners in gesprek voor het ontwikkelen van een visie voor de watersport, waarbij wij ook de resultaten van de informatiebijeenkomst over de resultaten van het Fries Merenproject inbrengen. Het blijkt dat het integrale belang van waterrecreatie voor zowel de stakeholders als voor de water gerelateerde provinciale vraagstukken vraagt om een bredere visie op het Friese watergebied en meer regie op de visievorming.

13. De invulling van een programma voor Cultuur- en Plattelandstoerisme vindt plaats via de Streekagenda’s. De Waddeneilanden en Zuidoost Fryslân, lopen qua plannen en uitvoering voorop. De overige drie gebieden maken plannen voor 2018 en 2019 qua besteding van de middelen.

14. Arriva gaat de uitrol van de FryslânCard in 2018 uitvoeren en ontvangt hiervoor subsidie. Afgesproken is dat eerste 50.000 kaarten bevoorschot worden. Als er meer kaarten verstrekt worden, wordt dit tot een afgesproken maximum via de eindafrekening in 2019 met Arriva verrekend. Hiervoor is het nodig het in 2018 beschikbare budget deels te verschuiven naar 2019. Hiervoor is een begrotingswijziging bijgevoegd.

15. Nu de kaders voor besteding van het Waddenfonds vastgesteld zijn en de organisatie is ingericht, vindt er intensieve projectverwerking plaats. Over diverse voorstellen, waaronder de interprovinciale marketingaanpak, wordt dit voorjaar een besluit genomen. Het op dit moment beschikbare provinciale cofinancieringsbudget voor o.a. Waddenfondsprojecten lijkt door het nu goed op stoom komen echter snel uitgeput te raken, waardoor niet alle ambities en projecten wellicht gerealiseerd kunnen worden. De eerste aanvragen zullen in juni voorgelegd worden aan het AB Wadenfonds. Daarna wordt duidelijke of er daadwerkelijk een tekort dreigt voor het cofinancieringsbudget.

16. Het Friese Merenproject is een groot meerjarenprogramma geweest. Het grootste deel van het programma is afgerond, maar enkele onderdelen hiervan lopen nog door. Provinciale Staten hebben in april 2018 de startnotitie evaluatie behandeld.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2018
Groei omzet	Omzet gastvrijheidseconomie (€ 458 mln. in 2015)	€ 460 mln.
Groei aantal banen	Aantal banen in de gastvrijheidsbranche	7,5 % van de totale werkgelegenheid
Groei ranking provincie in nationale top 12	Ranking van de provincie in de nationale top 12 van de gekozen bestemmingen	Een plek in de nationale top vijf
Waardering bezoekers fiets- en wandelstructuur	Waardering van de bezoekers (5 sterren in 2017)	Maximale aantal van 5 sterren behouden

Toelichting:

De groei van “Gastvrijheidseconomie” in Fryslân zit in de lift. Er bestaat verwachting dat de groei in 2018 versneld doorzet. Over de uiteindelijk interprovinciale ranking bestaat nog onzekerheid.

Tweede bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Zichtbaarheid
1	Er is een online portal/website die gekoppeld is aan de Koepeldatabase, de database voor de Gastvrijheidseconomie, die onderdeel uitmaakt van de nieuwe portal/website die in 2017 door Merk Fryslân is gelanceerd (merkfryslan.nl).
2	Een coalition of the willing fungeert als platform voor alle partijen in de mienskip die zich hard willen maken voor provinciemarketing.
3	Er ligt een Plan van Aanpak voor grensoverschrijdende marketing op het grensgebied van Drenthe en Fryslân opgesteld door de regionale partners, waarmee we willen bereiken dat voor het grensgebied Fryslân/Drenthe een gezamenlijke marketingcampagne uitgevoerd kan worden.
4	In maart 2018 opent het Afsluitdijk Wadden Center op Kornwerderzand zijn deuren. Zie voor meer informatie de paragraaf Grote projecten (project De Nieuwe Afsluitdijk)
5	We dragen bij aan de realisatie van het kunstwerk ‘Paard van Fryslân’
	Ondernemerschap
6	In het kader van de Ontwikkelagenda Recreatie en Toerisme wordt de lange termijnagenda van het innovatieprogramma van de gastvrijheidssector opgesteld, waarbij ondernemers, onderwijs en overheden middels het triple helixmodel samenwerken.
7	De Toerismealliantie is operationeel en voert de lange termijnagenda uit van het innovatieprogramma voor de gastvrijheidssector.
8	Wij stimuleren de branches watersport en verblijfsrecreatie waar nodig, bij het maken van een visie, bijvoorbeeld door overleg of onderzoek. In deze visie wordt duidelijk op welke wijze deze branches willen investeren in hun toekomst.
	Omgeving, gebieden & infrastructuur
	Vanuit het Actieplan Fiets willen we:
9	witte vlekken in wandel- en fietsnetwerken wegwerken;
10	de verbinding van netwerken van fietsknooppunten verbeteren.
11	In 2018 blijven deelnemers in de gemeenschappelijke regeling Marrekrite, om op basis van behoefte (aard, kwaliteit en ligging) het aanbod van aanlegvoorzieningen in stand te houden.
12	Cultuur- en Plattelandstoerisme: de beschikbare gelden worden ter beschikking gesteld aan de hand van een met de mienskip gerealiseerde verdeelsystematiek.
13	2018 is het tweede pilotjaar van de gratis OV-kaart en dit jaar wordt de kaart over de gehele provincie uitgerold.
14	Door actieve projectverwerving wordt ingezet om een substantieel deel van het beschikbare budget van het Investeringskader Waddenfonds tot besteding te brengen in de Friese Waddenregio, ten behoeve van een krachtige marketing Waddenwereld Erfgoed en versterking van de cultuurtoeristische beleving van de Waddenkust.
15	Het Friese Meren Project is afgerond (met de laatste lopende projecten bij gemeenten: Bestedingen aan de Wal en Grenzeloos Varen).
	Monitoring
	Jaarlijks brengen wij een monitoringsrapportage recreatie en toerisme uit over de periode ’16 t/m ‘19. In 2019 voeren wij een evaluatie uit waarin aan de orde is:
16	de effecten van de uitvoering van Beleidsbrief Gastvrijheidseconomie op de mienskip;
17	voor zover dat redelijkerwijs te achterhalen is: de toegevoegde waarde van de beleidsbrief aan de verandering in de Fryske mienskip.

Toelichting:

3. De focus van Merk Fryslân ligt op dit moment vooral op de Wadden en overig Fryslân. Daarnaast levert Merk Fryslân dit jaar een extra inspanning in het kader van LF2018. Om die reden schuift de uiteindelijke realisatie van het plan van aanpak voor een grensoverschrijdende marketing wat op in de tijd. We zijn al wel met interprovinciale partners in gesprek over grensoverschrijdende marketing, en wij zijn er enthousiast over om hier gezamenlijk invulling aan te geven. Wij betrekken Merk Fryslân hierbij.

12. De invulling van een programma voor Cultuur- en Plattelandstoerisme vindt plaats via de Streekagenda’s. De Waddeneilanden en Zuidoost Fryslân, lopen qua plannen en uitvoering voorop. De overige drie gebieden maken plannen voor 2018 en 2019 qua besteding van de middelen.

14. Nu de kaders voor besteding van het Waddenfonds vastgesteld zijn en de organisatie is ingericht, vindt er intensieve projectverwerking plaats. De eerste aanvragen zijn in juni voorgelegd aan het AB Waddenfonds. In dit verband is onder andere een besluit genomen voor een langjarige vermarkting van de Unesco Waddenwereld Erfgoedregio. Het in voldoende mate beschikbaar hebben van co-financieringsmiddelen is een onzekere factor.

15. Het Friese Merenproject is een groot meerjarenprogramma geweest. Het grootste deel van het programma is afgerond, maar enkele onderdelen hiervan lopen nog door. Provinciale Staten hebben in april 2018 de startnotitie evaluatie behandeld.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2018
Groei omzet	Omzet gastvrijheidseconomie (€ 458 mln. in 2015)	€ 460 mln.
Groei aantal banen	Aantal banen in de gastvrijheidsbranche	7,5 % van de totale werkgelegenheid
Groei ranking provincie in nationale top 12	Ranking van de provincie in de nationale top 12 van de gekozen bestemmingen	Een plek in de nationale top vijf
Waardering bezoekers fiets- en wandelstructuur	Waardering van de bezoekers (5 sterren in 2017)	Maximale aantal van 5 sterren behouden

Toelichting:

Jaarstukken

Wat wilden we bereiken?

Om bezoekers te krijgen en gastvrij te onthalen ligt onze focus op drie lijnen:

1. Zichtbaarheid
De provinciemarketing is gericht op Fryslân en de Wadden, met als accent LF18. Merk Fryslân werkt aan de hand van een meerjarige provinciale opdracht voor de periode 2017, 2018 en 2019.

2. Ondernemerschap
We zorgen ervoor dat de ontwikkelagenda Recreatie en Toerisme in uitvoering is. Ondernemers, onderwijs en onverheden werken samen aan het vergroten van het ondernemend en innovatief vermogen in de gastvrijheidsbrache. Daarnaast is de Toerisme-alliantie – waarin koplopers uit de toeristische branche actief vertegenwoordigd zijn – operationeel. Ook hebben de branches watersport en verblijfsrecreatie hun eigen visie geformuleerd.

3. Omgeving, gebieden & infrastructuur
We geven uitvoering – onder regie van de Marrekrite – aan het Actieplan Fiets. Daarnaast starten we met de realisatie van de Eflstedenwandelroute en geven we uitvoering aan het Interregprogramma voor de Wadden.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)

Beleidsvelden

Ligt de doelrealisatie op schema?

Beleid
Geen afwijking. Naar verwachting wordt het doel gerealiseerd.
Tijd
Geen afwijking, de verwachting is dat het doel binnen de afgesproken tijd is/wordt gerealiseerd.
Beleid
Mogelijk verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de inhoudelijke doelrealisatie, waardoor het doel waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Tijd
Mogelijk verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de doelrealisatie binnen de tijd, waardoor het doel waarschijnlijk later wordt gehaald.
Beleid
Het doel wordt (zo goed als) zeker niet bereikt.
Tijd
Doelrealisatie binnen de gestelde termijn wordt (zo goed als) zeker niet gerealiseerd.

Zijn de gewenste resultaten gehaald?

Beleid
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is gehaald.
Tijd
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald.
Beleid
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald.
Tijd
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald.
Beleid
Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is inhoudelijk niet gehaald.
Tijd
Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald.

Zijn de kosten binnen het budget gebleven?

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan €50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan €50.000
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan €50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan €50.000).

		Ligt de doelrealisatie op schema?	Zijn de gewenste resultaten behaald?	Zijn de kosten binnen het budget gebleven?
4.5	Toerisme en recreatie

Toelichting:

LF2018 en de daarmee samenhangende ranking in de top drie van de Lonely Planet lijst maakten het jaar voor recreatie en toerisme uniek. Toch is ook los van LF2018 een duidelijke groei te zien in de gastvrijheidseconomie. Bestedingen en werkgelegenheid zitten in de lift. Mooie resultaten van het afgelopen jaar zijn de opening van het Waddencentrum op de Afsluitdijk en de uitrol van de gratis OV-kaart voor toeristen in de hele provincie. Tenslotte zijn dit jaar extra co-financieringsmiddelen beschikbaar gesteld, waardoor het omvangrijke marketingplan Unesco Waddenwerelderfgoed kon worden gehonoreerd.

Hebben we de gewenste resultaten bereikt?

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Zichtbaarheid
1	Er is een online portal/website die gekoppeld is aan de Koepeldatabase, de database voor de Gastvrijheidseconomie, die onderdeel uitmaakt van de nieuwe portal/website die in 2017 door Merk Fryslân is gelanceerd (merkfryslan.nl).
2	Een coalition of the willing fungeert als platform voor alle partijen in de mienskip die zich hard willen maken voor provinciemarketing.
3	Er ligt een Plan van Aanpak voor grensoverschrijdende marketing op het grensgebied van Drenthe en Fryslân opgesteld door de regionale partners, waarmee we willen bereiken dat voor het grensgebied Fryslân/Drenthe een gezamenlijke marketingcampagne uitgevoerd kan worden.
4	In maart 2018 opent het Afsluitdijk Wadden Center op Kornwerderzand zijn deuren. Zie voor meer informatie de paragraaf Grote projecten (project De Nieuwe Afsluitdijk)
5	We dragen bij aan de realisatie van het kunstwerk ‘Paard van Fryslân’
	Ondernemerschap
6	In het kader van de Ontwikkelagenda Recreatie en Toerisme wordt de lange termijnagenda van het innovatieprogramma van de gastvrijheidssector opgesteld, waarbij ondernemers, onderwijs en overheden middels het triple helix-model samenwerken.
7	De Toerismealliantie is operationeel en voert de lange termijnagenda uit van het innovatieprogramma voor de gastvrijheidssector.
8	Wij stimuleren de branches watersport en verblijfsrecreatie waar nodig, bij het maken van een visie, bijvoorbeeld door overleg of onderzoek. In deze visie wordt duidelijk op welke wijze deze branches willen investeren in hun toekomst.
	Omgeving, gebieden & infrastructuur.
9	Vanuit het Actieplan Fiets willen we witte vlekken in wandel- en fietsnetwerken wegwerken
10	Vanuit het Actieplan Fiets willen we de verbinding van netwerken van fietsknooppunten verbeteren.
11	In 2018 blijven deelnemers in de gemeenschappelijke regeling Marrekrite, om op basis van behoefte (aard, kwaliteit en ligging) het aanbod van aanlegvoorzieningen in stand te houden.
12	Cultuur- en Plattelandstoerisme: de beschikbare gelden worden ter beschikking gesteld aan de hand van een met de mienskip gerealiseerde verdeelsystematiek.
13	2018 is het tweede pilotjaar van de gratis OV-kaart en dit jaar wordt de kaart over de gehele provincie uitgerold.
14	Door actieve projectverwerving wordt ingezet om een substantieel deel van het beschikbare budget van het Investeringskader Waddenfonds tot besteding te brengen in de Friese Waddenregio, ten behoeve van een krachtige marketing Waddenwereld Erfgoed en versterking van de cultuurtoeristische beleving van de Waddenkust.
15	Het Friese Meren Project is afgerond (met de laatste lopende projecten bij gemeenten: Bestedingen aan de Wal en Grenzeloos Varen).
	Monitoring
	Jaarlijks brengen wij een monitoringsrapportage recreatie en toerisme uit over de periode ’16 t/m ‘19. In 2019 voeren wij een evaluatie uit waarin aan de orde is:
16	de effecten van de uitvoering van Beleidsbrief Gastvrijheidseconomie op de mienskip;
17	voor zover dat redelijkerwijs te achterhalen is: de toegevoegde waarde van de beleidsbrief aan de verandering in de Fryske mienskip.

Toelichting:

3. Er is voor dit onderwerp de nodig energie gestoken in de thema’s de Wadden en overig Fryslân. Ook leverde Merk Fryslân een extra inspanning in het kader van LF2018. Merk Fryslan is daarnaast heel druk geweest als gevolg van de zeer positieve posionering op de Lonely Planet lijst. Een normering in de top drie is uniek voor Nederland. Een ander onderwerp waar dit jaar veel aan is gedaan is de marketing van de Waddenregio. Er zijn bijvoorbeeld definitieve afspraken gemaakt voor een zeer intensieve en langdurige maketingcampagne voor Unesco Waddenwerelderfgoed. Merk Fryslân vormt hierbinnen de centrale oganisatie. De uiteindelijke invulling van het plan van aanpak voor een grensoverschrijdende marketing is in de tijd opgeschoven. De interprovinciale partners zijn enthousiast over grensoverschrijdende marketing en in 2019 zullen concrete stappen worden gezet.
4. Het nieuwe Waddencentrum in Kornwerderzand in maart 2018 geopend. In de eerste negen maanden na de opening hebben ruim 100.000 bezoekers het centrum bezocht. Er is sprake van een sterke stimulans voor de Afsluitdijk als icoon voor toeristen in Fryslân. Uit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat bijna 40% van alle gasten die van of naar hun vakantieadres waren vanwege LF2018 hier enige tijd zijn geweest.
5. In 2018 heeft betreffende stichting de plannen voor het kunstwerk ‘Paard van Fryslân’ geconcretiseerd (inclusief het financieringsvoorstel). Wij hebben hier een bijdrage van € 50.000,- voor beschikbaar gesteld. De realisatie van het kunstwerk moet in 2019 plaatsvinden. Het is op dit moment nog onzeker of de stichting de voorbereidende fase tijdig afrond en de financiering volledig sluitend krijgt.
8. Voor dit onderwerp heeft Provinciale Staten op 25 april 2018 besloten een visie te laten opstellen. In 2018 heeft de provincie met uiteenlopende partners een evaluatie van het Fries merenproject uitgevoerd, Daarnaast is deze brede visie vormgegeven. In februari 2019 wordt deze visie voorgelegd aan Provinciale Staten
12. De invulling van een programma voor Cultuur- en Plattelandstoerisme vindt plaats via de Streekagenda’s. Voor alle gebieden geldt dat de gereserveerde middelen zijn belegd beschikbaar zijn gesteld, met uitzondering van het gebied Zuidoost. In het geval van dit gebied geldt dat plannen deels nog nader moeten worden uitgewerkt, waarna het nog resterende, maar reeds gereserveerde bedrag kan worden uitbetaald.
13. Uitrol van de FryslânCard in 2018 is over heel Fryslân is gerealiseerd. In totaal doen circa 345 verblijfaccommodaties in onze provincie mee. Het aantal gebruikte kaarten was het afge-lopen jaar ongeveer 45.000.
14. In 2018 zijn extra co-financieringsmiddelen beschikbaar gesteld. Hierdoor kon onder andere het omvangrijke marketingplan Unesco Waddenwerelderfgoed worden gehonoreerd en in uitvoering worden genomen.
15. Het Friese Merenproject is een groot meerjarenprogramma geweest, en kon in 2018 worden afgerond en geëvalueerd. Provinciale Staten hebben in april 2018 de startnotitie met betrekking tot de gewenste evaluatie behandeld. Overeenkomstig de wens van de Staten bij deze behandeling is in 2018 nog een visie op de waterrecreatie opgesteld. In februari 2019 komt deze evaluatie van het Fries merenproject én de visie voor de waterrecreatie in Provinciale Staten aan de orde.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2018	Realisatie 2018
Groei omzet	Omzet gastvrijheidseconomie (€ 458 mln. in 2015)	€ 460 mln.	Ongeveer 1,2 miljard euro in 2018.
Groei aantal banen	Aantal banen in de gastvrijheidsbranche	7,5 % van de totale werkgelegenheid	Ruim 20.000 banen en ruim 7% van totale werkgelegenheid
Groei ranking provincie in nationale top 12	Ranking van de provincie in de nationale top 12 van de gekozen bestemmingen	Een plek in de nationale top vijf	Fryslân neemt qua ranking 7e plek in.
Waardering bezoekers fiets- en wandelstructuur	Waardering van de bezoekers (5 sterren in 2017)	Maximale aantal van 5 sterren behouden	5 sterren waardering gecontinueerd

Toelichting:

Omzet Gastvrijheidseconomie
De groei van “Gastvrijheidseconomie” in Fryslân zit in de lift. De lijn is in 2018 verstrekt doorgezet. De totale bestedingen in de vrijetijdssector zijn ongeveer €1,2 mld. 2018. In
2017 werd 484 miljoen euro besteed door verblijfstoeristen in Fryslân. De overige omzet is het gevolg van dagrecreatie. De doelwaarde is hiermee meer dan behaald

Aantal banen in gastvrijheidsbranche
Naast de sterke stijging van de bestedingen is ook de werkgelegenheid met 2,7% toegenomen. Als gevolg van de positieve uitstraling van LF 2018, de hoge notering op de Lonely Planet lijst en eveneens de hoge ranking van Fryslân in de New York Times, bestaat de verwachting dat de groei in 2019 gecontinueerd wordt. Ondanks deze positieve ontwikkeling werd de doelwaarde van 7,5 % volgens het CBS niet helemaal bereikt. Goed om te vermelden is dat het vermoeden bestaat, dat het percentage werkgelegenheid dat de gastvrijheids-branche uitmaakt van het totaal wel eens hoger zou kunnen zijn. Om die reden wordt er gewerkt aan een eigen, Friese monitor, die dat vermoeden al dan niet zal bevestigen.

Ranking Fryslân in gekozen bestemmingen
Onze provincie stond volgens het CBS in 2017 op de zevende plek in de ranking van nationale vakantiebestemmingen (vlak achter Drenthe en Overijssel, maar voor Zuid-Holland). De andere provincies die in deze ranking voor Fryslân stonden, waren Gelderland, Limburg, Noord-Brabant en Noord-Holland. Op het moment van samenstellen van deze jaarstukken was nog niet bekend welke plaats Fryslân in de ranking van 2018 zal innemen. We verwachten echter, mede vanwege LF2018, een doorzettende groei over het afgelopen jaar. Goed om te beseffen is dat in de cijfers van het CBS overnachtingen bij Bed & Breakfasts en in de watersport niet worden meegenomen; aan resultaten die in de watersportrecreatie worden geboekt, wordt derhalve geen recht gedaan in deze cijfers. Deze relativering is van belang, omdat juist de watersportrecreatie in onze provincie groot is. Onder andere om deze reden wordt er gewerkt aan een eigen, Friese monitor, zodat er in de nabije toekomst over reële cijfers met betrekking tot bezoekers, bestedingen en overnachtingen beschikt kan worden.

Wat heeft het gekost?

Bekijk uitgebreide tabel

Exploitatie - Bedragen x € 1.000,-
Lasten
Structurele budgetten
Tijdelijke budgetten
Reserves
Overlopende passiva
Totaal lasten
Baten
Structurele budgetten
Tijdelijke budgetten
Reserves
Overlopende passiva
Totaal baten
Saldo van lasten en baten
Mutatie reserves
Mutatie tijdelijke budgetten
Resultaat van lasten en baten

Realisatie 2017
1.396
6.150
5.638
4
13.188
174
715
2.865
4
3.758
9.430
-2.068
-2.700
4.662

Begroting 2018 na wijziging
1.413
10.217
9.497
0
21.127
178
953
1.799
0
2.930
18.196
-6.653
-5.861
5.682

Rekening 2018
1.505
6.259
3.847
54
11.665
288
1.153
585
54
2.081
9.584
-2.217
-2.049
5.318

Saldo begroting en rekening
-92
3.958
5.650
-54
9.461
-110
-200
1.214
-54
849
8.612
-4.436
-3.812
364

Toelichting:

Per saldo is er een resultaat van € 364.000 in dit beleidsveld.

Structurele budgetten
De hogere lasten en baten betreffen een hoger bedrag aan doorgeschoven BTW van Gemeenschappelijke Regeling Marrekrite dan waar in de begroting rekening mee was gehouden.

Tijdelijke budgetten
De lagere lasten van € 3.958.000 betreffen voor € 3.812.000 verplichtingen die in latere jaren tot besteding komen. De resterende € 346.000 betreft voor € 254.000 het Friese Meren Project. Voor de totale afronding hiervan incl. de door PS gevraagd eindevaluatie en visietraject was rekening gehouden met onvoorziene kosten, maar deze hebben zich niet voorgedaan. En betreft voor € 91.000 Gastvrij Fryslân, vanwege het besluit van PS van november 2018 om de subsidieregeling voor co-financering Waddenfondsprojecten aan te passen. Door dit besluit kunnen projecten voortkomend uit de majeure opgaven nu ook ten laste worden gebracht van het cofinancieringsbudget. Binnen het budget “Gastvrij Fryslân” was ook budgetruimte gereserveerd voor cofinancering Waddenfondsprojecten. Deze geprognotiseerde bijdrage binnen Gastvrij Fryslân, valt nu deels vrij.

Reserves
De lagere lasten van € 5,6 mln. betreffen begrote bedragen en verplichtingen die in latere jaren tot besteding komen. Dit geldt voor de budgetten voor Oostelijke poort merengebied, Vernieuwende vormen van samenwerking binnen de toerismesector en DNA Beleefcentrum. Voor de toerisme-onderdelen van het Gebiedsbudget wordt € 598.000 doorgeschoven naar 2019, omdat het merendeel van de R&T-projecten in 2019 is geprogrammeerd (bijv. Er-varen Turf in Opsterland, Renovatie Harmenpark in Harlingen, Waterland Fryslân in Sûdwesthoeke en Rondje Lauwersmeer).

GS budgetautorisatie
Lasten
Deelnemersbijdrage in GR de Marrekrite
St Merk Fryslan
Voorlichting watersport
Structurele budgetten
Drie eilanden Tsjukemar
Friese Meren Project
Friese Meren Project Boarnsterhim
Friese Meren Project Fietspad Swette bijdrage
Friese Meren Project Mitigatie Easterskar
Friese Meren Project Noordelijke Elfsteden Route
Friese Meren Project projecten
Gastvrij Fryslan
Gastvrij Fryslan: OV-kaart voor toeristen
Interreg projecten
Sense of Place
Tall Ship Races
Topattractie project Fryslan topattractie
Voorbereidingskosten Toeristisch Waddenprogramma
Waddenfonds projecten
Tijdelijke budgetten
Bakkeveen Dunsan
De Nieuwe Afsluitdijk
Gastvrij Fryslan: Ontwikkeling recreatie en cultuurtoerisme
Hart van Joure
Inzet NUON Beleefcentrum De Nieuwe Afsluitdijk
Inzet NUON Clusters en netwerken toerisme en recreatie
Inzet NUON Oostelijke poort merengebied
Inzet NUON Stagnerende projecten Recreatie en Toerisme
Inzet NUON Stagnerende projecten vuilwater
Inzet NUON Toerisme en recreatie: Samenwerkingsinitiatieven
Inzet NUON Toerisme Natuurlijk Fryslan STINAF
Reserves
Friese Meren Project projecten
Topattractie subsidie toerisme natuurlijk STINAF
Overlopende Passiva
Totaal lasten
Baten
Deelnemersbijdrage in GR de Marrekrite
Structurele budgetten
Drie eilanden Tsjukemar
Friese Meren Project Boarnsterhim
Friese Meren Project Noordelijke Elfsteden Route
Friese Meren Project projecten
Gastvrij Fryslan
Tijdelijke budgetten
De Nieuwe Afsluitdijk
Reserves
Friese Meren Project projecten
Topattractie subsidie toerisme natuurlijk STINAF
Overlopende Passiva
Totaal baten
Saldo van lasten en baten

Realisatie 2017
745
651
0
1.396
0
119
80
-2
0
2
3.491
1.382
575
0
-5
500
-12
19
0
6.150
61
3.337
231
0
1.500
0
90
0
418
0
0
5.638
4
0
4
13.188
174
174
0
692
23
0
0
715
2.865
2.865
4
0
4
3.758
9.430

Begroting 2018
752
651
10
1.413
363
300
20
0
250
21
6.713
1.740
631
0
0
0
0
0
178
10.217
0
2.030
1.638
82
0
125
5.260
46
64
250
2
9.497
0
0
0
21.127
178
178
363
0
0
515
75
953
1.799
1.799
0
0
0
2.930
18.196

Rekening 2018
843
650
11
1.505
363
76
40
0
157
0
3.734
1.350
538
1
0
0
0
0
0
6.259
0
1.612
1.040
82
0
0
1.082
0
32
0
0
3.847
0
54
54
11.665
288
288
363
0
0
715
75
1.153
585
585
0
54
54
2.081
9.584

Saldo 2018
-91
0
-1
-92
0
224
-20
0
94
21
2.979
390
93
-1
0
0
0
0
178
3.958
0
419
598
0
0
125
4.178
46
32
250
2
5.650
0
-54
-54
9.461
-110
-110
0
0
0
-200
0
-200
1.214
1.214
0
-54
-54
849
8.612